تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه جشن های ایرانی

جشن اِسپندگان، جشن پاسداشت زمین و زن است. زیرا هر دو زاینده، مهربان و فروتن بوده و آغوش خود را بر روی فرزندانشان می گسترانند. همچنین «سِپندارمَذ» در جهان مادی و مینُوی (معنوی) نمایندۀ زن و زمین و فرشتۀ کارگزار (موکل) آنان است.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، سخنان بالا را بانو شهرزاد اسدی در جشن اِسپندگان بیان کرد. این استاد دانشگاه و زبان شناس در بخش دیگری از سخنانش افزود : « اگر به جهان مادی و مینُوی بنگریم، کارکرد درست «سِپَندارمذ» را در می یابیم. از دیدگاه مادی خویشکاری (وظیفه)  آن آیینه بخش طبیعت است. اما خویشکاری مینُوی آن همان بردباری، مهربانی و فروتنی سِپنتا (مقدس) است و این یک ویژگی و صفت زنانه به شمار می آید. و همان گونه که مادر کودک خود را در آغوش می گیرد، «سِپندارمَذ» نیز که فرشتۀ خاک و ایزد زمین است، باشَندگان طبیعت را می پروراند، همانند گیاهان، جانوران، انسان و غیره. پس «سپندارمذ» همان خویشکاری را دارد که بانوان دارند. یعنی هر دو زاینده، مهربان و فروتن هستند. از همین روی جشن سپندارمذگان که به آن اِسپندگان هم می گویند روز پاسداشت زن و زمین به شمار می آید که امروزه به نام روز زن در فرهنگ ایرانی شمرده می شود و با سالنمای نوین در تاریخ 29 بهمن کنونی که برابر با 5 اسپند باستانی یا خیامی بوده، برگزار می شود، یعنی همان تاریخی که امروز به درستی برپا شد».

داستان رودابه در شاهنامۀ فردوسی و روش زاده شدن رستم موضوع سخنرانی بانو پرستو پرویزی بود. این دکترای زبان های باستانی و استوره شناس گفت : « یکی از شایسته ترین و برجسته ترین بانوان شاهنامه که فردوسی او را بسیار می ستاید، بی گمان رودابه است. بانویی که نُماد فرهنگ ایرانی است و همۀ ویژگی های یک بانوی ایرانی را در خود جای داده است. رودابه چهره ای از زن ایرانی است که فروتنی، بردباری، مهرورزی، دلاوری و نیک منشی از صفت های او است».

دکتر پرویزی در بخش دیگری از سخنانش افزود : « یکی از سخنانی که نیازمند درنگ و اندیشیدن است روش زاده شدن رستم، پهلوان و قهرمان ملی ایرانیان است. رستم به انگیزۀ هیکل درشتی که داشته به آسودگی زاده نمی شود و پزشکان مجبور می شوند وی را از پهلوی مادر بیرون بیاورند که این کار به «رستم زاد» یا «رُستمینه» نامدار است. ولی شوربختانه امروزه نادانسته و ناآگاهانه به این کار در پزشکی «سِزارین» می گویند. باید دانست که سزار، قهرمان باختری ها (غربی ها) دست کم دو هزار سال پس از رستم زاده شده و شایسته و بایسته (ضروری) است که در پزشکی از واژۀ درست و آگاهانۀ رستم زاد بهره ببریم».

دیگر بخش آیین جشن اِسپندگان که در شیراز برپا بود، اجرای آواز و ترانه های سنتی با صدای خوش بانو، مِیمَنت فقیهی بود که با استقبال پرشور مهمانان همراه شد.

دبیر اجرایی انجمن مهرگان نیز در سخنانی کوتاه به انگیزه و فلسفۀ برگزاری جشن اِسپندگان پرداخت. سیاوُش آریا، پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران گفت : « در جشن سپندارمذگان همۀ کارها بر دوش مردان خانه بوده و زنان و دختران در این روز به آسایش می پرداختند. مردان  به مادران، خواهران و یا همسران خود ارمغانی را به نشانۀ مهرورزی و روز زن پیشکش می کردند. این کار حتا در میان پادشاهان نیز، انجام می شده و بانوان در این روز به عنوان فرمانروا گزینش (انتخاب) شده و ارمغانی از شاهنشاه دریافت می کردند».

این کُنشگر (فعال) میراث فرهنگی و گردشگری در بخش دیگری از سخنانش افزود : «جشن اسپندگان در روزگار اسلامی نیز با اندکی دگرگونی برگزار می شده است. در روزگار صفویه در دوران شاه عباس این جشن همگانی بوده و در دو روز برگزار می شده است. «پیترو دولاواله» جهانگرد ایتالیایی دربارۀ جشن اسپندگان در دوران شاه عباس می نویسد، ایرانیان این روز را جشن گرفته و آن را «عید اسفند» می نامند. زیرا در این تاریخ گیاه نامدار به «اِسپند» از زمین می روید و این نخستین گیاهی ست که رسیدن بهار را مژده می دهد. در این روز و روز پس از آن، شهر را آذین می بندند و هنگام شب، چراغ ها و آتشدان های (مشعل ها) بسیار در فروشگاه ها می افزودند و به شادی و سُرور سرگرم می شدند».

آریا در دنبالۀ سخنانش با پافشاری خواستار برگزاری جشن های ایرانی از سوی همۀ مردم شد. وی گفت : « فلسفۀ همۀ جشن ها چیزی جز ستایش پروردگار و شاد زیستن نبوده و نیست. با شادی است که انسان می تواند گام های استواری برای آبادانی سرزمین خود و جهان هستی بردارد و به سوی تازه شدن یا همان «فرشگرد» پیش رود».

این پژوهشگر جشن های ایرانی در پایان افزود : « سخنی که باید مورد نگرش جای گیرد تاریخ برگزاری جشن ها است. در گذشته و تا سال 1304 خورشیدی ما با سالنمای 30 روزه در ماه رو به رو بوده ایم و پس از 31 روزه شدن ماه ها در 6 ماه نخست سال دگرگونی در تاریخ جشن ها پدیدار شد و شایسته و درست است که با سالنمای نوین تاریخ جشن ها را تنظیم کرده و برپا بداریم. شوربختانه چند سالی است که برخی ندانسته و ناآگاهانه و با نگرش به موضوع گاهشماری باستانی، تاریخ خیامی را به کار می برند که این دودستگی و آشفتگی افزون بر نادرستی تاریخ جشن ها، مایۀ گُسست فرهنگی خواهد شد و بایسته است که تاریخ برگزاری جشن ها با سالنمای نوین برابری یابد».

پایان بخش همایش اِسپندگان، خُنیاگری سنتی و بومی بود که با چیره دستی و صدای زیبای استاد حسام مهبودی، سرپرست گروه موسیقی نوای بیستون برگزار شد که شادی بخش این برنامه بود.

در همایش اسپندگان به مانند سال های گذشته بانوی برتر سال از سوی دبیر اجرایی انجمن مهرگان گزینش شد و بانو پرستو پرویزی، دکترای زبان های باستانی و هَموند (عضو) هیات مدیره انجمن مهرگان برای کوشش هایش در یک سال گذشته در راستای فرهنگ ایرانی به عنوان بانوی سال برگزیده شده و ارمغان خود را دریافت کرد.

جشن اِسپندگان از سوی انجمن مهرگان، در پسین پنج شنبه 29 بهمن ماه در شیراز برگزار شد.