تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری، بخش زیست بوم
بیش از 90 انجمن محیط زیستی و کارشناس در نامه ای به رییس جمهور، خواستار پیشگیری از ساخته شدن سد «تنگ سرخ» در پیرامون شهر شیراز شده اند. در این نامه که رو نوشتی از آن به سرپرستان (مسوولان) استان پارس (فارس) فرستاده شده، کارشناسان در هُشداری پیامدهای زیان بار این فاجعۀ ملی را بازگو کرده اند.
به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، در این بیانیه که به امضاء سَمَن های (سازمان های مردم نهاد غیردولتی) فعال سراسرکشور رسیده است، نمونه های زیان بار سدسازی درکشور به همراه پیامدهای ناگوار آن بررسی شده است.
دراین نامه می خوانیم، آنچه امروز به عنوان بحران محيط زیست با جنبه‌هایی چون خشک شدن تالاب‌ها، هجوم ريزگردها، آلودگي‌های كشنده گازهای سمی؛ تخريب طبيعت و... خود را با شديدترين حالت ممكن نشان می‌دهد، پی‌آمد چند دهه بی توجهی به ابتدايی ترين آموزه‌های زيستن در كنار طبيعت بوده است. تفكری كه نياز‌های بوم شناسی را نه یک ضرورت و امرحياتی، بلکه خواستۀ لوكس طرفداران محيط زيست انگاشته و با هر حربه‌ای سعی در متهم كردن و منزوی ساختن صداهایی داشته كه اين نيازها را فرياد زده‌اند. ازمیان صدها آسيب وارده به طبيعت مظلوم اين سرزمين، سه نمونه بارز و جديدترين آن‌ها؛ خشكيدن درياچه اروميه، هجوم كشنده ريزگردها به خطه شهيد پرور خوزستان و شورشدن درياچه سدگُتوند درحد شوری درياهای آزاد، است. این‌ها دست‌آوردهای متخصصان و مديرانی است كه به عمد يا به سهو نصيحت دلسوزان محيط زيست را نشنيده، به بيراهه رفته و افزون بر تهدید سلامتی مردم، زیان‌های هزاران ميلياردي به طبيعت و منافع آن‌ها وارد كرده‌اند.
اكنون پس از آزمون و خطا‌های فراوان، در ديار شيراز، پايتخت فكر و فرهنگ سرزمين کهن، يكی ديگر از اين دست تصميم‌های متضاد با طبيعت درحال رخ‌دادن است. علی رغم مخالفت سازمان محیط زیست، سدی به نام «تنگ سرخ» در محدودۀ شهری پرجمعیت (حدود 1/5 ميليون تن) بر سازندی از جنس مارن و گچ، و در نزديكی گسل فعال سبزه پوشان با همكاری متوليان شهر و با تایید تعدادی از متخصصان آب، درحال گذراندن مراحل اوليه اجرایی است. مجریان سد، برای دست‌یابی به هدف اصلی آن (مهارسیلاب رودخانه خشک شیراز)، سازه‌ای را پیشنهاد کرده‌اند که برای انتخابش ابتدایی‌ترین اصل مهندسی آب و خاک (آزمون گزینه‌های مختلف با معیار‌های اقتصادی، فنی، اجتماعی، فرهنگی و محیط زیستی و سپس انتخاب گزینه برتر) را انجام نداده‌اند. آن‌ها از ابتدا با اتکا بر بازدید‌های زمینی، تنها یک گزینه یعنی ایده بنای سد را در دستور کار قرار داده‌اند.
حوزۀ آبخيز اين سد یکی از منابع اصلی تامين آب تالاب مهارلو واقع درحاشيه شرقی شيراز است. با احداث اين سد و مصرف آب آن برای ایجاد مراکز تفرجگاهی پیرامون (كه ازهم اكنون اراضی آن با قيمت‌های گزاف درحال خريد و فروش است)، گلوی نیمه مرطوب درياچه مهارلو فشرده‌تر می شود. به این ترتیب، نيمه جانی كه برای این تالاب باقي مانده از آن ستانده می‌شود.
آگاه باشیم که تمام طرح‌های سدسازی درحوضه‌های بالادست درياچه‌هایی چون اروميه و بختگان-طشک که امروز یکی از مشکلات اصلی کشور است، با تایید متخصصان مطرح آب كشور بنا شده‌اند. اما، امروز هيچ یک از آن‌ها نه تنها حاضر به پذيرش مسووليت امضای خود نيستند، بلکه به نوعی مدعی نیز می‌باشند. از روز پيدايش تفكر ايجاد سد تنگ سرخ، گروهی از متخصصان آب و خاک استان و کشور به دلایلی که در پی می‌آید اثرات منفی ساخت سد را بیشتر از آثار مثبت آن می‌دانند. آن‌ها با استناد به برخی پژوهش‌ها و نظر برخی استادان دانشگاه ازجمله، دكتر سيدآهنگ كوثر، دكتر قدرت‌اله فرهودی، دكتر مجيد اسدی و... به این جمع‌بندی رسیده‌اند که ساخت این سد نه تنها به نفع مصالح عمومی نیست، بلکه درکوتاه مدت و دراز مدت منافع عمومی، جان و مال مردم را تهدید می‌کند. دلسوزان محيط زيست که به هر زبانی نادرست بودن اين سازه را فرياد كرده‌اند، جوابی جز تهديد، بي پاسخی و دعوت به دادسرا نشنيده‌اند.
آيا زمان آن نرسيده است كه زبان طبيعت را بفهميم و كفاره‌هایی را كه از بی توجهی به طبيعت درحال پرداخت هستيم به ياد آوريم و یک بار هم كه شده واقعه را قبل از وقوع علاج كنيم؟ (الم يان للذين امنوا ان تخشع قلوبهم لذكرا...)
مهمترين دلايل مخالفان اين سد را در چند فراز مشخص زیر می توان خلاصه كرد:
- نزدیکی محل بنای سد به گسل‌ها به ویژه گسل سبزه پوشان و خطر شكست سد در اثر زمین لرزه كه حيات ساكنان يك و نيم ميليون نفری شيراز را تهديد می كند. به این مساله باید حرکت کوه دراک را نیز افزود.
- حتا اگر احتمال خرابی ناخواسته (طبيعی) را صفر که فرضی محال است، بپذیریم، امكان تخريب مصنوعی سد احداث شده برفراز يكی از مهمترين كلان‌شهرهای كشور وجود دارد. دشمنان دد صفتی چون رژيم صهيونيستی و تروريست‌هاي تكفيری (دشمنان آشكار نظام جمهوری اسلامی) كه به معاهدات جهانی (معاهده IHL ممنوعيت تخريب سدها) پايبند نيستند، با احداث اين سد راهی ساده وكم هزينه براي تخريبی وسيع خواهند يافت. پرتاب بمب‌هایی بسيار ابتدایی (بمب بشكه‌ای) به درون مخزن و پشت ديواره دو سد آلمان درجنگ جهانی دوم و تخريب آن ها تجربيات تلخی را به جای گذاشته‌است.
- گريز آب از درياچه و آبداركردن لايه‌های مارنی اطراف كه سبب ايجاد توده‌های گلی در سيلاب‌ها و مدفون كردن مناطق مسكونی اطراف خواهد بود.
- بالا آمدن سطح سفره آب زيرزمينی در اراضی پایین دست سد (مناطق مسکونی دشت شيراز).
- كاهش قابل توجه آب ورودی به تالاب مهارلو كه تنها منبع آب آن سيلاب‌هایی است كه قرار است با احداث اين بنا بخش بزرگی از آن در درياچه سد ذخيره شود. اين موضوع سبب خشكی مداوم درياچه و تبديل آن به یک منشا ريزگرد فعال شده و شهرهای شيراز، سروستان و روستاهای اطراف آن را تهديد مي‌كند.
- رسوب دهی فراوان اراضی حوضه سد که سبب پر شدن مخزن آن در کوتاه مدت می‌گردد.
مخالفان بنای سد بر این باورند که برای مهار سيل رودخانه خشک شیراز روش‌های مديريتی و زيستی سازگار با محيط زيست فراوانند. نمونه‌ای از آن در سر شاخه نهر‌اعظم دركَلِستان (30 كيلو‌متری غرب شيراز) به وسيله اداره كل منابع طبيعی و آبخیزداری فارس انجام شده كه در سطح ملی نيز الگو است. بر اساس پژوهش‌هاي انجام شده با اجراي اين طرح، از سال 1385 با اصلاح كاربری اراضی و به كمک مردم، نه تنها از روان‌آب برای توليد كشاورزی (بادام، انگور و انجیر دیم) استفاده شده، بلكه به ميزان چشمگيری از شدت سيل كاسته شده است. همچنین دوست داران محیط زیست درنامه ای به رییس جمهور، خواستار پیشگیری کامل از ساخت این سد شده اند.
ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران
جناب آقای دکتر حسن روحانی
احتراما درگزارش بالا، نتایج مطالعات کارشناسان و اظهار نظرنهایی آنان درخصوص احداث سد تنگ سرخ واقع در استان فارس، شهر شیراز و تایید آن توسط نمایندگان شبکه های سازمان های مردم نهاد محیط زیستی سراسر کشور آمده است.
خواهشمند است با عنایت به درخواست فعالین جوامع مدنی محیط زیست کشور،که در بالا آمده است، دستورات لازم را در خصوص توقف احداث سد تنگ سرخ صادر فرمایید.
سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیستی سراسر کشور به همراه نخبگان علمی و کارشناسان صاحب نظر پیگیری‌کنندۀ این درخواست پیشاپیش از حضرت‌عالی کمال تشکر و قدردانی را نموده و امیدوارند با برداشته شدن این گام در راستای تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی که امید است همواره سرلوحۀ فعالیت‌های دولت تدبیر امید باشد شاهد سرافرازی و صلابت کشور عزیزمان باشیم.
با تقدیم احترام
رونوشت: مسوولان محترم استان فارس
1 شبکۀ سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان فارس
2 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان اصفهان
3 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان همدان
4 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان مرکزی
5 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان بوشهر
6 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان چهار محال و بختیاری
7 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان تهران
8 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان مازندران
9 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان کرمانشاه
10 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان هرمزگان
11 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان اردبیل
12 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان البرز
13 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان قم
14 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان زنجان
15 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان سیستان و بلوچستان
16 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان خراسان جنوبی
17 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان لرستان
18 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان خوزستان
19 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی
20 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان گلستان
21 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان یزد
22 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان سمنان
23 شبکه سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی استان گیلان
24 شبکه دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران
25 هم‌اندیشان تالابی کشور
26 انجمن کوهنوردی کارگران البرز
27 انجمن دوستداران شهر و طبیعت شوش
28 جمعیت اتحاد سبز استان سمنان
29 موسسۀ محیط زیستی سرزمین ایده آل ما گیلان
30 شبکۀ ارس
31 یاوران محیط زیست سیمره
32 مهرگان طبیعت نکا
33 کانون عالی گسترش فضای سبز و حفظ محیط زیست ایران
34 موسسۀ سبزکاران گیلان
35 گروه سبز ماسال
36 پیشگامان محیط زیست بندرکیاشهر
37 انجمن هامون
38 جمعیت کویر سبز کاشان
39 کانون مهرورزان طبیعت
40 حریم سبز وطن قم
41 کوهنوردان گیاهخوار ایران
42 پناهگاه حیوانات دماوند
43 شاخه دانشجویی بنیاد حرمت حیات
44 کمیتۀ آب و توسعه‌ی پایدار سمنا
45 هیلو جنبش علفزار کرمانشاه
46 کیمیای سبز مرکزی
47 انجمن کودکان طلوع سبز
48 جامعۀ همیاران منابع طبیعی و محیط زیست استان مرکزی
49 سبزگسترمرکزی
50 مکتب حرمت حیات
51 احیاگران طبیعت استان مرکزی
52 گروه سرو کوهی استهبان
53 پاکسازان طبیعت فارس
54 جمعیت زنان و جوانان حافظ محیط زیست گیلان
55 رفتگران طبیعت
56 انجمن دوست داران محیط زیست زرین دشت
57 موسسۀ برین سبز اندیشان شیدور
58 جمعیت دوست داران طبیعت زاگرس
59 بوم فناوران
60 انجمن حامیان محیط زیست و حیوانات فارس
61 انجمن حیات ایران
62 احیاء کنندگان تالاب بین المللی کمجان
63 انجمن میراث ماندگار بختگان
64 خانه بوم گردان پارس
65 خانه توریسم فارس
66 موسسۀ حیات سرزمین ما
67 انجمن سبزگستران پا قلات
68 مرکز امور اجتماعی باور استهبان
69 انجمن همیاران محیط زیست زرقان
70 میراث سبز پریشان
71 موسسۀ طبیعت و سلامت
72 دیده بان کازرون
73 کانون سبز فارس
74 جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست
75 جمعیت سبزحافظان همیار ارژن
76 گروه اقدام سبز پارس
77. موسسه سیزده فروردین
78. انجمن دوستداران میراث فرهنگی ایذه (تاریشا)
79. کمیته محیط زیست انجمن گردشگری ورزشی
80. انجمن پرندگان ایران
81. انجمن دوستداران میراث فرهنگی و گردشگری فارس
82. انجمن مهرگان (شیراز)
83. انجمن خانۀ ایران شناسی عصر باستان ( شیراز)
84. انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان
85. انجمن دوستداران میراث فرهنگی هوتو (بهشهر)
86. پایگاه پژوهشی هخامنشیان (تهران)
87. جمعیت دوستداران طبیعت نجف‌آباد
88. انجمن حافظان محیط‌زیست اخشیجان بادرود
89. جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط‌زیست اصفهان
90. کانون پژوهش و حفاظت از طبیعت پایدار محیط‌بان
91. انجمن جوانان سپید پارس (بابل)
92. انجمن پیشگامان خورشید استهبان
93. انجمن حفاظت از میراث فرهنگی، طبیعی و آثار تاریخی ایران (اصفهان)