تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری، بخش زیست بوم – سیاوُش آریا*

نامهربانی و آزار حیوانات در ایران چیز تازه ای نیست و هر از چند گاهی در خبرها گزارش هایی را دربارۀ این سنگدلی ها خوانده و با واکنش های گوناگونی هم رو به رو می شویم و پس از چند روز همه چیز رو به فراموشی می رود تا زمانی که رُخداد ناگوار دیگری برای این جانداران بی دفاع پیش آید و باز سرنام (تیتر) خبرگزاری ها شود. همۀ داستان همین است و بس!

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، وضعیت و روش نگهداری حیوانات در باغ وحش های ایران، داستان پر فراز و نشیبی دارد و بدون رعایت دستورها (ضوابط) و شیوه های درست حفاظتی و بُنیادین جهانی انجام می گیرد. کُنشگران (فعالان) و دوست داران حیوانات نیز همواره بر نگهداری و روش کارشناسی شدۀ باغ وحش ها پافشاری داشته و این دشواری ها را بازگو می کنند. درتازه ترین رویداد پیش آمده که چند روزی است در برخی از خبرگزاری ها بازتاب داشته، وضعیت اندوه بار (اسف بار) باغ وحش اکبرآباد شیراز است که هیچ کدام از مدیران شهری و استانی هنوز دراین باره پاسخی نداده اند. حیوانات ارزشمند و گونه های کمیاب این مجموعه در بدترین و دردناک ترین شرایط و با روشی دریغ انگیز نگهداری می شوند که دل هر ایرانی دوست دار حیوانات را به درد می آورد و جز افسوس چیزی بر جای نمی گذارد. در این باغ وحش کیفیت زندگی گونه های در قفس بسیار بد است و خوراک بیشتر گوشت خواران به جای گوشت، نان خشک کَپَک زده و به جای آب، آوَندهای (ظرف ها) بد ریخت فلزی و پلاستیکی پر از لجَن برای پذیرایی از حیوانات این باغ وحش پیش بینی شده است! خشم و نفرت در چهرۀ همۀ این حیوانات دیده می شود و بیشتر آنان افسرده و بیمار شده اند. نه دامپزشکی در این مجموعه وجود دارد تا بیماری های آنان را شناسایی کرده و نه کارشناسی برای شیوه و روش نگهداری درست و فعالیت آن ها و نه راهنمایی. جایگیری قفس های تنگ و کوچک و غیر استاندارد و بد ریخت که با هیچ یک از سنجه ها (موازین) و قانون های موجود نگهداری حیوانات برابری و سازگاری ندارد تنها بخشی از دشواری های این مجموعه است. نبود نگرش و دیده بانی (نظارت) از سوی مدیران سازمان محیط زیست استان و دیگر نهادهای وابسته (مربوطه) راه را برای سنگدلی و آزار این حیوانات بی دفاع که ارزش بسیار فراوانی از دید گونه های جانوری دارند، باز گذاشته و با نامهربانی هر چه تمام با آنان رفتار می شود. هوای گرم 40 درجه و سوزان این روزهای شیراز تاب این جانوران را گرفته و هر کدام در گوشه ای بر روی زمین افتاده اند. کمبود خوراک رُخسار این حیوانات را زرد کرده و آنان را ناتوان (ضعیف) و لاغر اندام کرده است و به آسودگی می توان گرسنگی را در چهرۀ آنان دید و احساس کرد. کُنشگران و دوست داران حیوانات به شدت نگرانند و به روش نگهداری و بهداشت این باغ وحش اعتراض دارند. آنان خواستار رسیدگی و پاسخ گویی هر چه زودتر مدیران و سرپرستان (مسوولان) استان هستند. اندک بازدیدکنندگان این باغ وحش نیز از دیدن این صحنه ها نگران شده و اعتراض دارند. حمید 27 ساله از شیراز که در روز آدینه (جمعه) و تعطیل برای بازدید از این جانوران آمده است با نگرانی به ما گفت : « بیشتر این حیوانات گرسنه هستند و خشمگین. و این را از چهرۀ آنان می توان دریافت». آبتین شهروند دیگر شیرازی که دوست دار و کُنشگر زیست بوم هم است در همین زمینه به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « روش و شیوۀ نگهداری این جانوران بسیار دردناک و اندوه بار است و با هیچ یک از سنجه ها و قانون های حفاظتی حیوانات همسانی ندارد. قفس ها بد ریخت و غیر استاندارد هستند. در برخی از قفس ها که جای یک حیوان هم به زور است دو تا سه خرس یا سگ و ... آن هم از گونه های ویژه و کمیاب جا داده شده و مجال تکان خوردن را از آنان گرفته است. همچنین برخی از گونه های جانوری را با برخی دیگر که همسانی و همخوانی ندارند با هم در یک بخش نگهداری کرده که لغزش (اشتباه) بسیار بزرگی بوده و آسیب های روانی را نیز به دنبال دارد». بانوان جوان نیلوفر و نگین که به همراه خانواده برای دیدن باغ وحش شیراز آمده اند نیز با نگرانی از روش نادرست نگهداری به بهداشت این مجموعه اعتراض دارند. بانو نیلوفر گفت : « گرسنگی و افسردگی در چهرۀ این حیوانات آشکار است. بوی بد در مجموعه تاب ماندن را از دوست داران حیوانات گرفته است. وضعیت بهداشت جانوران بسیار اندوه بار و دردناک است. به نظر می رسد برخی از این حیوانات معتاد باشند. زیرا هیچ جُنب و جوشی ندارند».

سخن درخُور نگرش (نکته قابل تامل) پاسخ مدیر این مجموعه است. سیروس قهرمانی، پهلوان نامی ایران که برای شیرازی ها نامی آشنا و خاطره انگیز است با گذشت و سپری کردن میان سالی موهایش سپید شده و در هنگامۀ پیری به سر می برد و تنها در ورودی باغ وحش بر روی نیمکتی نشسته و در پاسخ اعتراضات چند روز گذشتۀ خبرگزاری ها به روش نگهداری و وضعیت اندوه بار مجموعه گفته است : « من چون به حیوانات دلبستگی (علاقه) دارم آنان را نگه داشته ام. پاسبانی از این حیوانات هزینه های هنگفتی دارد و مدیران شهری نیز هیچ گونه همکاری با ما نمی کنند. من می توانم این مجموعه را چند میلیارد بفروشم، ولی چون به این جانوران دلبستگی داشته و آنان را دوست دارم این کار را نکرده ام» (روزنامه خبرجنوب، 25 اَمردادماه). هر چند که پهلوان قهرمانی گذشتۀ روشن و درخشانی را در دلبستگی به حیوانات در میان شیرازی ها داشته است، ولی دیگر روزگار پهلوانی و بازی با حیوانات گذشته و به سرآمده و در جهان امروز سیرک و دیگر نمایش ها با جانوران از دیدگاه انجمن ها و دوست داران حیوانات نکوهیده به شمار می آید و حتا آن را نوعی حیوان آزاری و بهره گیری ناپسند می دانند. از سویی دیگر، دوست داشتن و دلبستگی به حیوانات یک چیز است و روش نگهداری و رسیدگی به آنان موضوع دیگری است. پهلوان قهرمانی و فرزندان ایشان که مدیریت این مجموعه را بر دوش دارند باید بپذیرند که دیگر توانایی نگهداری از این حیوانات را ندارند و به جای ایستادگی در برابر اعتراضات خبرگزاری ها، نباید دیگر مایۀ آزار و بی مهری بیشتری به این جانوران بی دفاع باشند. باید توجه داشت این حیوانات اگر زبان داشتند، بی گمان فریادشان تا کنون به پایتخت نشینان رسیده  بود. هرچند نوع نگاه و خشم در چهرۀ آنان بالاترین فریاد است.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، در گذشته و آن گونه که بررسی و بازبینیِ (معاینه) دام پزشکان از حیوانات نشان می دهد، در زمانی حتا شیرهای این باغ وحش دچار انواع سرطان خون بوده اند. باغ وحش اکبر آباد شیراز، هم اینک شیر بی یال و کوپالی است که در بیابان بی آب و گیاهی (برهوتی) پیرامون شیراز گم شده است. نمایی خاکستری و ملال انگیز از روزگار بی توجهی به حقوق حیوانات در سرزمین پارس (فارس). جایی که دیگر شکوهی برای قهرمان بازی های پهلوان و شیرهایش بر جای نمانده و هیچ خاطره ای را در دل مردم شیراز زنده نمی کند.

در زیر نگاره هایی که آدینۀ همین هفته از این باغ وحش گرفته شده است را ببینید :

این وضعیت نگهداری بخش مارها است در قفس های بی روح و زشت با داربست هایی ناهمسان و محوطه ای پراز زباله

خرسی که بیمار است و با مرگ دست و پنجه نرم می کند

بیشتر عقاب ها بال هایشان شکسته است

جانوران این باغ وحش حتا از دیدن انسان ها هم ترس دارند

جای بسیار کوچک و تنگ نگهداری حیوانات

خرس هایی که افسرده شده و هیچ جنب و جوشی ندارند

خرسی که از گرما و بی رمقی بر روی زمین خوابیده است

دراین قفس 1 متری چهار سگ نگهداری می شود

ناتوانی و گرسنگی و افسردگی در چهره حیوانات موج می زند

نگاره ای قدیمی از پهلوان قهرمانی که در ورودی مجموعه بر روی تابلویی به همراه نگاره های دیگر چسبانده شده

وضعیت نگهداری و فضای باغ وحش در بیابانی برهوت و گرمای سوزان هوای تابستانی

*پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران – کُنشگرزیست بوم،گردشگری و میراث فرهنگی - راهنمای گردشگری – دبیرانجمن مهرگان