تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری ، بخش زیست بوم – سیاوُش آریا*
صدای آه و ناله هایش را می شنیدم که می گفت، کمی با من مهربان باشید، من همچون مادری برای شما هستم، پرتویی از مهرم را پیشکش تان کرده ام. به من مهر ورزیده و پاسدار و نگاه بانم باشید.
به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، زمین مادر مهربان ما انسان هاست که همواره ما را در دامان خود جای داده و پرورده است، ولی ما انسان ها نه تنها سپاسدارش (قدردانش) نیستیم، بلکه با سنگدلی (بی رحمی) با آن برخورد می کنیم. به هر گردشگاه (تفرجگاه) و طبیعتی که پا می گذاریم، زباله های خود را رها کرده و آب را آلوده می کنیم. شاخه های درختان، این جانداران زندگی بخش را شکسته و به آتش می کشیم. بدون آن که بدانیم همۀ این بی مهری ها را به خود کرده ایم، زیرا با این رفتارهای نابخردانه در آینده ای نه چندان دور، همۀ چشمه سارها و رودهای این سرزمین اهورایی خشکیده یا آلوده شده و دیگر نمی توان از آن بهره ای برد. همچنین با از میان رفتن درختان و طبیعت و جنگل ها، ایران به بیابانی خشک دگرگون خواهد شد. از سویی دیگر، باید دانست که زمین در حال دگرگونی و گرم تر شدن است. پس با این آگاهی ها بهتر به ارزش جنگل ها و درختان و زیست بوم پِی خواهیم برد.
بی گمان یکی از گردش گاه های زیبا و طبیعی استان پارس (فارس)، تنگ «بُراق» بوده که در شمال استان چشم نوازی می کند. گردش گاهی زیبا و پوشیده از انبوه درختان. اما امروزه زخم های ژرفی (عمیقی) بر تن بی دفاعش نشسته و آن را رنجور کرده است. در جای جای آن زباله ریخته شده، آوَندهای (ظروف) پلاستیکی که به باور کارشناسان نزدیک به 500 سال زمان می برد تا تجزیه شود در گوشه و کنار آن رها شده، شاخه های درختان را شکسته و آتش زده تا با آن خوراک گرم کرده و غلیان بکشند! چشمه سار زیبای آن را آلوده کرده و چهرۀ زشت و ناخوشایندی را به نمایش گذاشته اند. آلودگی های شنیداری (صوتی) شما را خسته و رنجور کرده و تاب ماندن را از شما می گیرد.
سخن درخُور نگرش (نکته قابل تامل) این است که با وجود پیامدهای ناگوار و هُشدارهای کارشناسان زیست بوم در چند سال گذشته و پذیرش (اعتراف) ناکارآمدی سدها از سوی وزیر نیرو و انرژی ، در چندین متری این آبشار خدادادی، دست به ساخت سد زده اند! سالیان درازی است که در کشورهایی همچون آمریکا و کانادا، سدها را مُنهدم کرده اند، ولی در ایران دست های پنهانی که به دنبال سود شخصی و به دست آوردن دارایی های (ثروت های) هنگفت می باشند، هنوز در پِی سد سازی هستند. و افسوس و دریغ که با دست های خودمان تیشه به ریشۀ خود زده و زندگانی را برای آیندگان دشوار و تنگ تر می کنیم.
چیز دیگری که باید از آن نام برد، نبود سرپرست (متولی) روشنی در میان نهادها و اُرگان های وابسته (مربوطه) است. هرچند که گفته می شود که پاکیزگی و نگاه بانی گردش گاه ها بر دوش دهیاری هاست، ولی نمی توان به تنهایی از این نهاد که بودجۀ آن چنانی هم ندارد چشم داشت ویژه ای داشت. و باید شهرداری، سازمان جنگل ها و مراتع، محیط زیست و... با هم همکاری کرده و در پِی رفع دشواری های آن برآمده و طرح هایی را برای زیبایی سازی گردش گاه ها به کار گیرند. اما نه تنها هیچ کوششی در این زمینه ها نشده، بلکه تنها چند تن را در ورودیِ این گردش گاه و بیشتر گردش گاه های کشور گذاشته اند و از مردم بهایی را به گفتۀ خودشان برای پاکیزگی، سرویس بهداشتی و ... می گیرند، ولی دریغ از انجام یکی از این موارد.
در همین زمینه یکی از کُنشگران (فعالان) زیست بوم به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « بُریدن درختان و سوزاندن آن ها برای بهره گیری از زغال و هیزم از بُنیادی ترین عوامل نابودی و ویرانی زیست بوم ها است. درست و بهتر آن است که به جای شکستن درختان و افروختن آتش از اجاق های خوراک پزی سود برده شود. اما بهترین روش، بهره از خوراک های آماده که نیازمند پخت و پز دوباره نیست، می باشد. این کار از سویی، از رِخنه کردن (سرایت) ناگهانی آتش به دیگر درختان پیشگیری می کند و از دگر سو، با توجه به چالش اقتصادی دیگر بوی کباب گوشت و جوجه به بینی (مشام) دیگر گردش گران نرسیده و مایۀ آزار آنان نخواهد شد. با این همه در برخی جاها ناگزیریم از آتش بهره ببریم و در این صورت بهتر است از زغال آماده سود برده و در پایان کار خاکستر آتش را با آب و خاک خاموش کنیم».
ژولیت عاملی در دنبالۀ سخنانش افزود : « امروزه با رشد تکنولوژی آسایش انسان بیشتر مورد توجه جای گرفته است. یکی از این چیزها بهره گیری از آوَندهای یک بار مصرف است. این آوندها به میانجی آمیزه های (واسطه ترکیبات) پلاستیکی تجزیه ناپذیر هرگز قابل بازیافت و تجزیه به وسیلۀ چرخۀ طبیعت نیست. و با توجه به زیست 300 سالۀ این مواد پس از خاک سپاری (دفن درخاک) در زمان کوتاهی کرۀ زمین را یک پوسته پلاستیکی فرا می گیرد و تاثیراتی چون چنگار زایی (سرطان) در کوتاه مدت و دگرگونی ژنی برای فرزندان مان در آینده به همراه خواهد داشت. پلاستیک ها از نفت که سرچشمه (منبع) انرژی تجدید ناپذیر است، فراهم می شوند. کارکرد روز افزون پلاستیک ها به معنای از میان رفتن این سرچشمه انرژی است. از سویی هنگامی که مواد پلاستیکی را دور ریخته و در میدان باز و طبیعت رها می کنیم، آن ها بخشی از چشم انداز طبیعی آن کرانه خواهند شد. باید دانست که پلاستیک ها میان 300 تا 500 سال زمان می برد تا تجزیه شوند. همچنین پلاستیک به خاک سپرده شده از رشد ریشه های گیاهان و درختان پیشگیری می کند و پلاستیکی شدن خاک مایۀ خفگی گیاهان خواهد شد».
به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، تنگ بُراق، دره ای است در بخش میانی رشته کوه «لیله مند» در کرانۀ جنوبی دشت «آسپاس» که تا گوشۀ جنوبی آن دنباله یافته است. این گردش گاه در 85 کیلومتری شهر اقلید،125 کیلومتری آباده و 200 کیلومتری شمال شیراز جای گرفته است.
بی خردی تا کجا؟ درختان را شکسته و آتش می زنند با کدامین بهانه؟
کمبود سطل زباله یکی از دشواری های مهم گردش گاه ها و جنگل هاست
همه چشمه سارها و رودخانه ها را آلوده کرده ایم و نمی دانیم که دودش به چشمان خودمان خواهد رفت
*پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران – راهنمای گردشگری – کُنشگرمیراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم – دبیرانجمن مهرگان