«بَردک سیاه» هخامنشی، رو سیاه شد!

جمعه 10 فروردین 1403





«بَردک سیاه» هخامنشی، رو سیاه شد!



 

 

کاخ هخامنشی «بردَک سیاه» دربدترین شرایط نگهداری جای دارد


 

 

 

 

 

تارنمای فرهنگی مهرگان- گروه میراث فرهنگی- سیاوُش آریا*

 

یکی از ارزشمند ترین و مهم ترین کاخ های هخامنشی ایران در بُرازجان بوشهر به نام کاخ «بَردک سیاه»* دربدترین شرایط نگهداری و حفاظتی جای گرفته و درگوشه ای به حال خود رها شده است و به مانند، دیگریادمان های ملی با دشواری کمبود بودجه رو به رو است.

اما داستان درهمین جا پایان نمی یابد و روزگارغم باراین بازماندۀ (اثر) ملی دل هر دوست دارتاریخ و فرهنگ ایران را به درد می آورد. یافته های باستان شناسی که از این کاخ و تپه های پیرامون آن به دست آمده بر روی زمین و درگوشه ای ریخته و به حال خود رها شده است و درسرما و گرما و زیر باران رو به نابودی می رود و تنها نبود بودجه پاسخی در برابر آن است! ازدگرسو، پایه ستون ها و بازمانده هایی(آثاری) که دراین مجموعه جای گرفته دربدترین شرایط نگهداری و حفاظتی جای دارد و سایه بانی که برای آن اَفراشته اند نه تنها مناسب نیست ، بلکه خود به دشواری ای برای آن دگرگون (تبدیل) شده و آب هایی که از بارش باران به دست می آید با گذشت زمان و آرام از روزنه های آن بر روی یادگارهای ارزشمند نیاکانی ریخته و شوَند (باعث) پوسیدگی آن ها خواهد شد.

نکتۀ درخُورنگرش (قابل تامل) و دردناک آن، هنگامی است که بدانیم نگهبان این کاخ ارزشمند پُست خود را ترک کرده و برسرکار نیامده، آن هم در روز تعطیل که گردشگران بیشتر به دیدن این گونه یادمان ها می روند!

داستان از این قرار است که ما سه روز پیش برای بازدید و تهیۀ گزارش به این یادمان سرکشی کردیم و در ساعت 9 بامداد با کاخ بدون نگهبان با دری که به آسودگی و بدون هیچ گونه امنیتی باز می شد رو به رو شدیم. و تا دو ساعتی که ما دراین کاخ سرگرم بازدید و گرفتن فَرتور(عکس) بودیم، از کسی در آن جا خبری نبود! بر پایۀ گواهان (شواهد) موجود نیز، روشن شد که نه نگهبان شیفت شب و نه نگهبان شیفت روز هیچ کدام برسر کار خود نیامده و آسوده از این بودند که هیچ مدیر و مسوولی آگاهی نمی یابد! باید دانست که به گمان بسیار و با توجه به کمبود گردشگر دراین فصل از سال، این کَرده (عمل) در روزهای دیگرهم تکرار می شده است.

به هر روی با پیگیری های پِیاپی، ما توانستیم با مدیرروابط عمومی و جانشین (معاون) میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر پیوندی برقرار کنیم و آنان را در جریان امر قراردهیم.

«زاکری»، جانشین میراث فرهنگی استان با شنیدن رویداد پیش آمده، گفت : «من بسیار آزرده و ناراحت شدم و فرمانده یگان پاسداران را برای بررسی بیشتر به این منطقه فرستادم».

وی در پاسخ ما مبنی براین که اگر کسی بیاید و به این یادمان ها آسیبی برساند و یا آن ها را برُباید چه کسی پاسخ گو است، افزود : «سخنان شما درست است و من نامۀ اخراجی هردو کارمند را پس از تعطیلات می نویسم تا درس و پندی باشد برای دیگران. ازسویی، ما حقوق این کارمندان را با توجه به کمبود بودجه ازاستانداری می گیریم و اکنون باید نگهبانی نیز، برای نگهبانان بگذاریم تا کارشان را درست انجام دهند. من این کاستی را که ازعمد است تاب نمی آورم و اجازۀ کاررا به آنان نخواهم داد و از پیگیری های شما هم سپاس گذارم».

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، باید دانست که در این کاخ، هنوز کاوش های باستان شناسی آن گونه که شایسته است انجام نشده و جا دارد که مدیران و مسوولان فرهنگی استان به آن توجه و رسیدگی بیشتری داشته باشند. ازسویی، مهم ترین دستاورد(حاصل) کاوش های پیشین یافته شدن نیم تنۀ تندیس خشیارشا است که در بدترین جایگاه و بدترین روش و شیوه از آن نگهداری می شود و جای شگفتی بسیاری دارد.

این کاخ که به گفتۀ کارشناسان باید از کاخ های آغازین دورۀ هخامنشیان باشد درمنطقه ای راهبردی (استراتژیک) و 60 کیلومتری دریای پارس (خلیج فارس) جای گرفته و همین برارزش بیش از پیش آن افزوده است. هرچند گفته شده است که این کاخ از کاخ های زمستانی داریوش بزرگ بوده، ولی با توجه به جایگاه (موقعیت) راهبردی آن درمنطقه و نزدیکی به دو کاخ هخامنشی «چَرخاب» و «سنگ سیاه»، نمی توان تنها این کاخ را ازکاخ های زمستانی داریوش دانست. ازسویی، باید این کاخ با توجه به داده های باستان شناسی پیش از داریوش ساخته شده باشد و داریوش و پس از آن خشیارشا آن را به فرجام رسانیده باشند.

نصرالله ابراهیمی، باستان شناس و کارشناس باستان شناسی ادارۀ میراث فرهنگی بوشهر درهمین زمینه به تارنمای فرهنگی مهرگان می گوید : «این کاخ از کاخ های بسیار ارزشمند و مهم دردورۀ هخامنشیان بوده که همانندی های بسیاری با کاخ های هخامنشی دراستان پارس(فارس) دارد. ازدید من ساخت این کاخ وابسته (مربوط) به آغازشهریاری هخامنشیان بوده که درزمان داریوش و فرزند او خشیارشا به فرجام رسیده است. گواه این سخنان نیز، نمونۀ پایه ستون هایی است که درمجموعۀ کاخ اختصاصی کورش درپاسارگاد وجود دارد و همسانی های فراوانی با آن ها دارد».

این دانشجوی دکترای باستان شناسی ادامه می دهد : «با این همه دیگرگونی هایی هم با پایه ستون های کاخ اختصاصی کورش دارد. در پاسارگاد، پایۀ ستون ها سیاه وسپید (سفید) است و شالی و ساق ستون ها با هم آمده، ولی درکاخ «بردک سیاه»خشکِ چین و جدا (مجزا) است. درکل ما با مِهرازی (معماری) نمونۀ پاسارگاد رو به رو هستیم تا مِهرازی به کارگرفته شده درکاخ های پارسه (تخت جمشید) و گواهان مِهرازی آن آشکار است».

ابراهیمی، می افزاید :«ازدید مِهرازی، اَنگاره (پلان) کاخ«بردک سیاه» و «چرخاب» با پاسارگاد یکی است. درهرسه ما با جورسازی (قرینه سازی) رو به روهستیم. دیوارهای جدا کُننده میان ایوان مرکزی درپاسارگاد و«بردک سیاه» یکی است، ولی درکاخ «چرخاب» دیگرگونه است. به گونۀ کلی در هرسه کاخ برازجان اندازۀ پایه ستون ها، ابعاد، احجام یکی است».

این کارشناس باستان شناسی ادارۀ میراث فرهنگی بوشهر دربارۀ کاوش های انجام شده در این کاخ می گوید : «دکتراحسان یغمایی در سال 1356 خورشیدی بر روی این کاخ و تپه های پیرامون آن کاوش های باستان شناسی را انجام داده است. با این همه برای شناخت بیشتر و داده های باستان شناسی نیاز به کاوش و مطالعات بیشتری است تا با کمک یافته های تازۀ  باستان شناسی بتوانیم استوارتر سخن بگوییم».

وی در پاسخ به این پرسش که آیا این کاخ  و شهرهمان «تَموکَن» باستانی است، می گوید : «به هیچ روی چنین سخنانی درست نیست و این را انجمن های دوست دارمیراث فرهنگی در این منطقه به زبان می آورند و هیچ گونه مدرک یا سنگ نبشته ای تا کنون پیدا نشده که این نام در آن روشن باشد و بهتر است تا هنگامی که چیزی به دست نیامده از آوردن این نام پرهیز و دوری کنیم. زیرا تنها با داده های باستان شناسی باید دراین موارد سخن گفت و من با این نام گذاری و کارها هم داستان و هم رای نیستم».

این هخامنشی شناس در پاسخ به این پرسش که آیا روش و شیوه نگهداری بازمانده ها دراین کاخ و اَفراشتن سایه بان مناسب است به ما می گوید : «این یک نگهداری و حفاظت از روی ناچاری (اضطراری) است و نه بنیادین(اصولی) و تا هنگامی که بودجه کافی به سازمان نرسد چاره ای جز این نداریم. در این میان مهم ترین کار، پایدارکردن (تثبیت) سنگ ها است که بسیار بایسته (ضروری) و نیاز است و این که برای این بازمانده ها  به چه کارهایی (اقداماتی) باید بیندیشیم و نیاز به مطالعات و پژوهش دارد و برای آن ها نیز برنامه هایی در دست اجرا داریم. کارهایی هم انجام شده که خوب بوده و آسیب ها را کمتر کرده است. اما ما به دنبال اَفراشتن سایه بانی مناسب هستیم که بارش باران و برف را روی خود نگه ندارد. ازسویی، با گرما و سرمای هوا و دگرگونی های آب و هوایی سازواری (تناسب) داشته باشد. درکل باید بر روی پوشش سایه بان کار کنیم».

ابراهیمی دربرابر این پرسش که نیم تنۀ تندیس پیدا شده ازآنِ چه کسی است و چرا به این روش نگهداری می شود، به تارنمای فرهنگی مهرگان می گوید : «هرچند که گفته شده این تندیس وابسته به داریوش است، ولی با توجه به تاج ساده و استوانه ای آن که همانندی با تاج خشیارشا درکاخ پارسه دارد باید این نیم تنۀ خشیارشا باشد که به اشتباه به نام داریوش نام گذاری شده است. ازسویی، برای نگهداری آن باید مطالعات بیشتری انجام شود و ما داریم بر روی این گونه کارها، پژوهش و بررسی انجام می دهیم و تا هنگامی که بودجه رسید بتوانیم از آن به بهترین روش پاس داری و نگهداری کنیم».

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، دراین کاخ پایه ستون ها و تالاری در کاوش ها به دست آمده که دارای ارزش بسیار فراوانی نزد کارشناسان و باستان شناسان است. هم چنین این داده ها برای شناخت و مطالعات دورۀ هخامنشی و روش کار و ساخت این کاخ ها بسیار ارزشمند است  و ما را با روش و شیوه کار و پردازش آن ها آشنا می کند و بایسته است که بیشتر به آن رسیدگی شود.

این کاخ در شهرستان برازجان بوشهر و 12 کیلومتری شمال شهرمیان نخلستان های بسیار زیبای روستای «درودگاه» و جای برخورد (تلاقی) دو رودخانۀ «شاهپور» و «دالَکی» جای گرفته است.

کاخ «بردک سیاه» درسال 1380 خورشیدی با شماره 4042 درسیاهۀ (فهرست) یادمان های ملی به ثبت رسیده است.

 

*بَردَک سیاه = سنگ سیاه. به شوَند وجود پایه ستون های سیاه به این نام، ناموَر شده است.

 


 

برای رسیدن به این کاخ باید ازکنار نخلستانهای زیبا گذشت

 

اندرداستان کاخ بی نگهبان هخامنشی برازجان

 

پایه ستون های کاخ هخامنشی بردک سیاه دربرازجان بوشهر

 

 

 

 

 

نیم تنه خشیارشا که درکشفیات باستان شناسی این مجموعه پیدا شده است

 

این نمونه روش نگهداری ازنیم تنه خشیارشا،این پرسش رابوجود می آوردکه مدیران فرهنگی هنوزارزش این یادمان ها رادرک نکرده اند

 

برخی این تندیس را داریوش میشناسند، ولی باتوجه به تاج ساده و نمونه آن درپارسه بایدخشیارشا فرزند او باشد

 

آثاری که هنوز زیرخاک مانده و به حال خود رها شده است

 

پوسیدگی سنگها و پایه ستونهای 2500 ساله با گذشت زمان به شوند رسیدگی نکردن

 

ترک وشکافی که به تازگی بر روی پایه ستون ایجاد شده و از دیده ها پنهان مانده است

 

زباله هایی که درکنار کاخ آتش زده شده و رها شده است

 

یافته های باستان شناسی مجموعه بردک سیاه و تپه های پیرامون که بر روی زمین ودربدترین شرایط حفاظتی رها شده است

 

بدون شرح؟

 

 

* پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران- کُنشگر(فعال) میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم- دبیر انجمن مهرگان

 



1393/10/03
بازدید : 1971


دیدگاه ها

amirabdipour

hefze farhang bayad mardomi shavad

فارسى

بسيار جاى تاسف دارد

ابوذر محتشمی

درود بر شما شهر باستانی تموکن در روستای درودگاه قرار گرفته نه در برازجان. نوشتار زیباست و بیشتر انتقادها بجاست. ما جوانان روستای باستانی درودگاه بیش از 10 سال است که با به وجودآوردن انجمن تموکن درودگاه تلاش داریم که خود این اثر مهم و مشکلاتش را به گوش مردم و مسئولان برسانیم. و بر هیمن اساس نوروز هر سال در این مکان باستانی جشن نوروزی برگزار می کنیم تا دیده ها را به این سمت بکشانیم و تاکنون نیز 8 سال پی درپی است که این همایش ملی و فرهنگی برگزار می شود. دست همه فرهنگ دوستان را می فشاریم... با رسانه ای کردن مشکلات این شهر تاریخی به آن یاری رسانیم. باسپاس ابوذر محتشمی- دبیر انجمن تموکن درودگاه takht_jamshid2002@yahoo.com

با درود و سپاس از شما ایرانبان ارجمند. بسیار خشنود هستم که هنوز کسانی چون شما پاسدار شهر و دیار خود هستید و بر دست های تان بوسه می زنم. هرگاه به شیراز آمدید در پیش گاه تان هستیم. من در گزارش ها تا آن جا که بشود نشانی را کامل نمی دهم تا دست حرامیان نابکار به آن درست نرسد! و می دانم که در کجا بوده و دو بار این یادمان را دیده ام که این گزارش دی ماه پارسال است امیدوارم بتوانم زمستان امسال هم به آن جا آیم البته دیدار شما نیز مزید بر علت شد... شاد و تندرست زیوید /  پاینده ایران

دیدگاه خود را بنویسید