«زاینده رود»،رودی که دیگرزنده نیست !

«زاینده رود»،رودی که دیگرزنده نیست !

«زاینده رود»،رودی که دیگرزنده نیست ! خطرات خشک سالی درزاینده رود تارنمای فرهنگی مهرگان-گروه گردشگری،بخش زیست بوم-سیاوُش آریا* بزرگ ترین رودخانۀ دشت پهناور(فلات)مرکزی ایران چندسالی است که باخشکی سالی دست وپنجه نرم می کندوروزگارش ناخوش است.ازدگرسو،دنبالۀرَوندخشک سالی ها واردابعادتازه ای شده است که ریزگردها وشکاف زمین وآسیب های جدی به پل های تاریخی-فرهنگیِ برروی رودخانۀ زاینده رودازپیامدهای(تبعات)آن است. به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان،رودخانۀ زاینده رودسال هاست که برای گدارهای(مقاطع)بلندمدت خشک شده است.کارشناسان کارسازهای(عوامل)اصلی این خشک سالی را چنین گزارش می دهند: 1-جابه جایی(انتقال)خط لوله آب سدبه یزد،کرمان،کاشان و قم2-برداشت بی رویۀ سالیانه آب دربالادست رودخانه درکرانۀ(محدوده)سدتا«پل کله»به وسیلۀپمپاژ که به تنهایی بیش ازکل میزان آبی است که سالانه به وسیلۀتونل دوم و تونل" چشمه لنگان" واردآب گیر(حوضۀ)زاینده رود می شود.این میزان هم اکنون نزدیک 490میلیون مترمکعب است که سال به سال درحال افزایش است3-جابه جایی(انتقال)آب به استان یزد وشهرهای دیگر4-ماندگاری(استقرار)صنایع بزرگ،پالایشگاه ها،نیروگاه ها درکنار رودخانه. ازسویی خشکی رودخانه، شوَند(سبب)بیکارشدن شماربسیاری ازباشَندگان(ساکنان)پایین دست رودخانه شده وبه مهاجرت فصلی یا کامل آن ها به استان های دیگر ویا شهراسپهان(اصفهان)منجرشده است. نکته ای که نبایدازیاد بردوفراموش کرداین است که،ایران هَموَند(عضو)کنوانسیون بین المللی رامسراست که برپایۀآن حق نداردقانون هایی تصویب کند که براثرآن تالاب ها خشک شوند.این درحالی است که برداشت بی رویه آب ازآبگیررودخانۀ زاینده روددردشت پهناورمرکزی واختصاص آن به صنایع وبخش های دیگروارون(خلاف)تعهدایران دراین کنوانسیون است. علی اکبرکاظِمینی،کُنشگر(فعال)زیست بوم باهشداربه دنبالۀروندخشک سالی زاینده رودبه تارنمای فرهنگی مهرگان می گوید:«آب ازدیرباز نقش مهمی درروحیۀ شادمانی واقتصادمردم ایفاکرده است وبی گمان(قطعا)درزندگی مردمان مرکزوخاور(شرق) ایران نیز نقش به سزایی داشته است». این کارشناس زیست بوم ادامه می دهد:«زاینده رودبا توجه به این که درهمۀ شهراسپهان روان است وروزانه بیشترمردم به نحوی با آن درپیوند(ارتباط)هستندشوَند(باعث)تاثیراتی چون برابری(تعدیل)هوا،بالا آمدن سفره های آب زیر زمینی برای درختان شهرو قرارگرفتن آب دردسترس درختان و همچنین استفاده گردشگری مردم شده است.اماخشک سالی زاینده رودشوَندی برآن شده که خاک نرم بستر آن با کوچک ترین بادبه گونۀریزگردبرسرمردم بباردوگونه های(انواع) بیماری های تنفسی واختلالات ریوی به شوندآمیخته شدن ریزگردهابامواد سمی مانند،جیوه وکادیوم شیوع پیدا کند». مدیرعامل موسسه ی 13 فروردین می افزاید:«نبودوجودآب درزاینده رود،شوَندخشکی تالاب گاوخونی شده که مانندسدی بازدارندۀ(مانع)گسترش کویرازخاوربه سمت مرکزمی گردد.ازدگرسو،این خشکی شوندآن شده که پایه های پل های روی زاینده رودبه شدت آسیب ببیند وهرچه زودترما شاهد ویرانی این پل ها باشیم. نکتۀدیگرکه باید نام برداین است که،ترک ها و نشست زمین،بافت های زیرزمینی را فشرده کرده وبارش ها وروان شدن آب درزاینده رود ورِخنه(نفوذ)پذیری آن درماه ها و سال های آینده دردرون زمین کمابیش(تقریبا) به صفر می رسد». به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، برخی زاینده رودرا«دهندۀ زندگی»معناکرده اندکه ازکوه های زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته ودرکویرمرکزی ایران به سوی خاور،نزدیک 200کیلومتر پیش می رودودرپایان به "مانداب گاوخونی" می ریزد.بیشترین آب روان درزاینده رود وارداستان اسپهان شده است. برروی رودخانۀ زاینده رودچندین پل تاریخی اززمان صفویان وپیش ازآن برجای مانده است.دراستان چهارمحال بختیاری، «پل زمانخان»ودراستان اسپهان نیزپل های ناموَر(معروف)تاریخی،سی و سه پل یا الله وردی خان وپل خواجو بنا شده است. قدیمی ترین پل ساخته شده برروی زاینده رود«پل شهرستان»است که ازروزگارساسانیان به جا مانده است. انجمن های زیست بومی استان اسپهان وچهارمحال بختیاری روز 18 مهرماه راازسال 1382 تا کنون روز "نکوداشت زاینده رود" نامیده اندودرنخستین سال این نکوداشت که درکناربسترخشک زاینده روددرشهراسپهان انجام شداین شعارراسردادند" زاینده رود رازنده،کامل وهمیشه می خواهیم". زاینده رودسدوهِژدهمین(118)اثرطبیعی است که به وسیلۀ سازمان میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی در 20 بهمن 1389خورشیدی درسیاهۀ(فهرست)میراث طبیعی ایران جای گرفته است. اثرات ناشی از خشکسالی برای تندرستی مردم زیان بار است روزگار اندوه بار زاینده رود مردمی که روزی با دیدن زاینده رود شاداب بودند امروز با افسوس درآن گذر می کنند روند و ادامه خشکسالی خطرات درهم ریختن زمین را درپی دارد بدون شرح؟ فرتورها از سیاوش آریا و فرزاد صنیع است *پژوهشگرتاریخ وفرهنگ ایران-کُنشگر(فعال) زیست بوم،میراث فرهنگی وگردشگری-دبیرانجمن مهرگان 1393/07/28 بازدید : 1980

خطرات خشک سالی درزاینده رود

تارنمای فرهنگی مهرگان-گروه گردشگری،بخش زیست بوم-سیاوُش آریا*

بزرگ ترین رودخانۀ دشت پهناور(فلات)مرکزی ایران چندسالی است که باخشکی سالی دست وپنجه نرم می کندوروزگارش ناخوش است.ازدگرسو،دنبالۀرَوندخشک سالی ها واردابعادتازه ای شده است که ریزگردها وشکاف زمین وآسیب های جدی به پل های تاریخی-فرهنگیِ برروی رودخانۀ زاینده رودازپیامدهای(تبعات)آن است.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان،رودخانۀ زاینده رودسال هاست که برای گدارهای(مقاطع)بلندمدت خشک شده است.کارشناسان کارسازهای(عوامل)اصلی این خشک سالی را چنین گزارش می دهند: 1-جابه جایی(انتقال)خط لوله آب سدبه یزد،کرمان،کاشان و قم2-برداشت بی رویۀ سالیانه آب دربالادست رودخانه درکرانۀ(محدوده)سدتا«پل کله»به وسیلۀپمپاژ که به تنهایی بیش ازکل میزان آبی است که سالانه به وسیلۀتونل دوم و تونل" چشمه لنگان" واردآب گیر(حوضۀ)زاینده رود می شود.این میزان هم اکنون نزدیک 490میلیون مترمکعب است که سال به سال درحال افزایش است3-جابه جایی(انتقال)آب به استان یزد وشهرهای دیگر4-ماندگاری(استقرار)صنایع بزرگ،پالایشگاه ها،نیروگاه ها درکنار رودخانه.

ازسویی خشکی رودخانه، شوَند(سبب)بیکارشدن شماربسیاری ازباشَندگان(ساکنان)پایین دست رودخانه شده وبه مهاجرت فصلی یا کامل آن ها به استان های دیگر ویا شهراسپهان(اصفهان)منجرشده است.

نکته ای که نبایدازیاد بردوفراموش کرداین است که،ایران هَموَند(عضو)کنوانسیون بین المللی رامسراست که برپایۀآن حق نداردقانون هایی تصویب کند که براثرآن تالاب ها خشک شوند.این درحالی است که برداشت بی رویه آب ازآبگیررودخانۀ زاینده روددردشت پهناورمرکزی واختصاص آن به صنایع وبخش های دیگروارون(خلاف)تعهدایران دراین کنوانسیون است.

علی اکبرکاظِمینی،کُنشگر(فعال)زیست بوم باهشداربه دنبالۀروندخشک سالی زاینده رودبه تارنمای فرهنگی مهرگان می گوید:«آب ازدیرباز نقش مهمی درروحیۀ شادمانی واقتصادمردم ایفاکرده است وبی گمان(قطعا)درزندگی مردمان مرکزوخاور(شرق) ایران نیز نقش به سزایی داشته است».

این کارشناس زیست بوم ادامه می دهد:«زاینده رودبا توجه به این که درهمۀ شهراسپهان روان است وروزانه بیشترمردم به نحوی با آن درپیوند(ارتباط)هستندشوَند(باعث)تاثیراتی چون برابری(تعدیل)هوا،بالا آمدن سفره های آب زیر زمینی برای درختان شهرو قرارگرفتن آب دردسترس درختان و همچنین استفاده گردشگری مردم شده است.اماخشک سالی زاینده رودشوَندی برآن شده که خاک نرم بستر آن با کوچک ترین بادبه گونۀریزگردبرسرمردم بباردوگونه های(انواع) بیماری های تنفسی واختلالات ریوی به شوندآمیخته شدن ریزگردهابامواد سمی مانند،جیوه وکادیوم شیوع پیدا کند».

مدیرعامل موسسه ی 13 فروردین می افزاید:«نبودوجودآب درزاینده رود،شوَندخشکی تالاب گاوخونی شده که مانندسدی بازدارندۀ(مانع)گسترش کویرازخاوربه سمت مرکزمی گردد.ازدگرسو،این خشکی شوندآن شده که پایه های پل های روی زاینده رودبه شدت آسیب ببیند وهرچه زودترما شاهد ویرانی این پل ها باشیم.

نکتۀدیگرکه باید نام برداین است که،ترک ها و نشست زمین،بافت های زیرزمینی را فشرده کرده وبارش ها وروان شدن آب درزاینده رود ورِخنه(نفوذ)پذیری آن درماه ها و سال های آینده دردرون زمین کمابیش(تقریبا) به صفر می رسد».

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، برخی زاینده رودرا«دهندۀ زندگی»معناکرده اندکه ازکوه های زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته ودرکویرمرکزی ایران به سوی خاور،نزدیک 200کیلومتر پیش می رودودرپایان به "مانداب گاوخونی" می ریزد.بیشترین آب روان درزاینده رود وارداستان اسپهان شده است.

برروی رودخانۀ زاینده رودچندین پل تاریخی اززمان صفویان وپیش ازآن برجای مانده است.دراستان چهارمحال بختیاری، «پل زمانخان»ودراستان اسپهان نیزپل های ناموَر(معروف)تاریخی،سی و سه پل یا الله وردی خان وپل خواجو بنا شده است. قدیمی ترین پل ساخته شده برروی زاینده رود«پل شهرستان»است که ازروزگارساسانیان به جا مانده است.

انجمن های زیست بومی استان اسپهان وچهارمحال بختیاری روز 18 مهرماه راازسال 1382 تا کنون روز "نکوداشت زاینده رود" نامیده اندودرنخستین سال این نکوداشت که درکناربسترخشک زاینده روددرشهراسپهان انجام شداین شعارراسردادند" زاینده رود رازنده،کامل وهمیشه می خواهیم".

زاینده رودسدوهِژدهمین(118)اثرطبیعی است که به وسیلۀ سازمان میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی در 20 بهمن 1389خورشیدی درسیاهۀ(فهرست)میراث طبیعی ایران جای گرفته است.