تارنمای فرهنگی مهرگان-گروه میراث فرهنگی-سیاوُش آریا*
عًرصه و حریم ممنوعۀ میراث جهانی پاسارگاد با ساخت و ساز تازه در گورستان«مادر سلیمان»شکسته شد تا بار دیگر ضابطه و قانون های میراث فرهنگی نقض و زیر پا گذاشته شود.
به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان،پاسارگاد یک گنجینۀ فرهنگی است که نه تنها برای ایرانیان و تاریخ ایران اَهمیت دارد،بَسا که در تمدن جهانی بنا بر اَنگیزه هایی،مقام والایی یافته است. یکی از این اَنگیزه ها آن است که پاسارگاد یادبود کورش بزرگ است،فردی که با اَرج و اِحترام به حقوق مردم دیگر کشورها و بازگردانیِ آبروی رفتۀ تیره ها،راه تازه ای در سیاست و کشورداری گشود و دوره ای نوین برای تاریخ بشری باز کرد. پس از او،آیین فرمانفرمایی مطلقه و ستمگرانۀ آشوری و بابلی از حقانیت بی بهره شد و فرمانروایی با پذیرش مسولیت و مردم داری یکنواخت شد. دیگر آن که پاسارگاد،مجموعۀ هنر خاور قدیم(شرق)را یک جا گرد آورد و به هنرمندان کشورهای گوناگون اجازه داد چیره دستی خویش را در خدمت هنری جامع و شاهانه به کار گیرند و نوآوری هنری خود را با طرح ساده،ولی متمایز پارسی بیامیزند و پدیده ای بیافرینند که اوج هنری مشرق زمین را بنماید.
پاسارگاد نخستین نشانۀ آشکار همکاری تمدن ها در قالب هنر است. همچنین پاسارگاد آرامگاه شهریاری را در بر دارد که پدر ایرانیان و شاه نمونه در دادگری(عدالت)و سیاست برای جهان قدیم و نجات دهندۀ تیره های سرگردان و تبعیدی بوده است،پادشاهی که ستایش او در کتاب مقدس یک هزار میلیون از افراد جهان بازتابیده است و یاد او با یاد ایران و قانون ایران و جوانمردی ایرانی آغشته است. از همین روی،این مکان نه تنها در زمان باستان از اهمیت عاطفی و آیینی برخوردار بوده،بَسا که در زمان های پَسین نیز با پیوندش با داستان های اسلامی و آوازه اَش به«مشهد مادر سلیمان»تقدس خویش را حفظ کرده است،تا بدان جا که،این اهمیت آیینی پیش از شناخته شدن آرامگاه کورش در آغاز سدۀ نوزدهم میلادی،بدان جنبۀ ویژۀ دینی و اسلامی بخشیده بود. سرانجام این که،پاسارگاد نخستین نماد شکوفایی هنرهای مِهرازی(معماری)،پیکرتراشی،رنگ آمیزی و شبیه سازی در دورۀ هخامنشی را نگاه داشته و اُلگوی پارسه(تخت جمشید)شده است. بدون شناختن پاسارگاد،دریافتن رازهای پارسه شدنی نیست. با شناخت پاسارگاد ریشه های هنری ایران در دوران های پَسین نیز،بهتر نمایان خواهد شد(راهنمای جامع پاسارگاد،شادروان پِروفسُور شاپور شهبازی،رویه 9 و 10).
عرصه و حریم میراث جهانی پاسارگاد شکسته شد
اما در تازه ترین بازدید میدانی نگارنده در نوروز امسال،دیوارکشی در گورستان روستای«مادر سلیمان»که از یک سال پیش آغاز شده بود و به بهانۀ توسعۀ آن،رُخ داده است همچنان عرصه و حریم میراث جهانی پاسارگاد را نشانه رفته و ضابطه و قانون های میراث فرهنگی را زیر پا گذاشته است. و روشن نیست که چگونه مسولان میراث فرهنگی شهرستان پاسارگاد و پایگاه جهانی پاسارگاد و مسولان میراث فرهنگی استان آن را نادیده گرفته و از کنارش به سادگی گذشته اَند. اما بدتر از آن،ساخت سازه ای است که در درون گورستان «مادر سلیمان»به تازگی در حال انجام است که بر پایۀ بررسی ها و شواهد و پرس و جوها بنا است که به بنای یادبودی تبدیل شود و طرح مصوب و مجوز شورای فنی استان و راهبردی و پژوهشکدۀ باستان شناسی کشور را نیز ندارد! این در حالی است که بر پایۀ قانون های میراث فرهنگی،خود گورستان«مادر سلیمان»باید در آیندۀ نزدیک به بیرون از حریم درجه دو و یا درجه سه و دوردست ها جا به جا شود و هرگونه توسعه و ساخت و ساز و پِی کَنی و غیره در آن ممنوع بوده و تخلف به شمار می آید و هیچ فرد یا نهاد و اُرگانی حق ندارد که قانون را زیر پا گذاشته و خَدشه دار کند. همچنین همان گونه که گفته شد توسعۀ گورستان«مادر سلیمان»و ساخت و ساز در درون آن،نقض ضابطه های عَرصه به شمار می آید و ممنوع است و باید هرچه زودتر برچیده شود. از سویی،خطر خروج از سازمان یونسکو در کَمین مجموعۀ جهانی پاسارگاد خواهد بود.
همچنین بر پایۀ مادۀ 560 قانون مجازات اسلامی(تعزیرات)،هرکس بدون اجازه از وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی کشور،یا با تخلف از ضابطۀ مصوب و اِعلام شده از سوی این وزارت خانه،در حریم آثار تاریخی- فرهنگی نام برده در این ماده،عملیاتی اَنجام دهد که سبب تزلزل بنیاد بناها شود،یا در نتیجه آن عملیات،به بناها و آثار نام برده خرابی یا لطمه وارد شود،اَفزون بر رفع آثار تخلف و پرداخت خسارت وارده،به زندان از یک تا سه سال محکوم خواهد شد.
با این همه،کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی خواستار برچیدن دیوارکشی و ممنوعیت توسعۀ گورستان«مادر سلیمان»و ساخت و سازهای تازه شده اَند. باید دانست فاصلۀ بنای در حال ساخت با آرامگاه کورش 150 متر و فاصله آن تا فنس کشی محوطه و عرصه،تنها 50 متر است که نشان از بی توجهی مسولان میراث فرهنگی نسبت به پاسداری از حریم و عرصه میراث جهانی پاساگارد است.
نیاز به یادآوری است«تُل نخودی»که به ثبت ملی نیز رسیده و آثاری از هزارۀ سوم و دوم پیش از میلاد در آن به دست آمده است در نزدیکی گورستان«مادر سلیمان»جای گرفته است که تابلو میراث فرهنگی در کنار تپه نصب شده و هشدارهای لازم و قانون های مربوطه بر روی آن نگاشته شده است. حال چگونه است که اجازه ساخت و ساز در گورستان «مادر سلیمان»داده شده است؟
اما کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی از مسولان میراث فرهنگی استان و امور پایگاه های جهانی و ملی کشور خواستار رسیدگی و پیگیری تخلف های انجام شده،هستند تا پشتوانه و آبروی فرهنگی کشور بیش از این خَدشه دار نشود.
به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان،پاسارگاد در 135 کیلومتری شهر شیراز و در شمال باختری استان زرخیز پارس جای دارد و مهم ترین و اَرزنده ترین یادگار تاریخی کشور و گل سَرسبد و دُردانۀ یادمان های فرهنگی – تاریخی ایرانیان به شمار می آید.
نگاره های زیر را که در نوروز امسال گرفته شده است،ببینید:
ساخت سازه ای جدید در عرصه پاسارگاد و 150 متری آرامگاه کورش تخلفی آشکار است
سقف سازه تازه بنا شده در درون گورستان با خود محیط هم ناسازگار است
بنای فلزی قدیمی که باید برچیده می شد و با کمال شگفتی جای آن ساختمانی سبز شده است!؟
مکان ساخت و سازهای جدید و فاصله اندک آن تا آرامگاه کورش
توسعه گورستان مادر سلیمان و دیوارکشی که یکسال پیش انجام شده و باید برچیده شود
بخشی از گورستان مادرسلیمان که زمین های کشاورزی است و باید خود گورستان نیز به بیرون حریم دو یا سه منتقل شود
نقشه و فاصله ساخت و ساز جدید تا آرامگاه کورش در پاسارگاد که 150 متر بیشتر نیست
*پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی- خبرنگار آزاد-کُنشگر میراث فرهنگی،گردشگری و زیست بوم- راهنمای گردشگری-دبیر انجمن مهرگان