تارنمای فرهنگی مهرگان-گروه میراث فرهنگی-سیاوُش آریا*

قاچاقچیان فرومایه و تاراجگران اَموال تاریخی و فرهنگی به بهانه های خیال اَنگیز و پوچ یافتن گنجی که هیچ وجود خارجی ندارد در یکی از کوه های شهرستان مَرودَشت و در حریم درجه یک محوطۀ باستانی«نقش رستم»با دینامیت و درِیل برقی به جان آثار باستانی منطقه افتاده و شماری از گوردخمه،اُستودان های ساسانی و سنگ های معدن هخامنشی و ساسانی را شکسته و منفجر کردند که آسیب های برگشت ناپذیری را برجای گذاشته است.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان،شهرستان مَرودَشت در سرزمین جاویدان پارس دارای بیشترین یادمان های تاریخی و باستانی کشور به ویژه از دوران هخامنشیان و ساسانیان است. بخش زیاد و مهمی از این آثار تاریخی در برگیرندۀ گوردَخمه،اُستودان(محل نگهداری استخوان مردگان)،دَخمَک ها و معدن های سنگ تاریخی است که پَراکنش آن ها به گستردگی شهرستان بوده و حفاظت و پاسداری از آن ها را با دشواری و چالش رو به رو کرده است. از سویی،کمبود نیروی یگان حفاظت میراث فرهنگی و تجهیزات و امکانات مورد نیاز آن ها در استان پارس(فارس)و به ویژه شهرستان مَرودَشت و توان کم سرکشی نیروهای یگان حفاظت از آثار تاریخی به یکی از چالش های بزرگ شهرستان تبدیل شده است. اما گاهی غفلت نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی،سبب خسارت های برگشت ناپذیری خواهد شد و یادمان های تاریخی و فرهنگی را دچار نابودی و حذف از چهرۀ تاریخ و صفحۀ روزگار می کند. در پایان نیز،این شناسنامه و هویت ملی و غرورآمیز مردمی با فرهنگ است که زِدوده شده و برای همیشه از میان می رود. با این همه،بایسته است نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی و مسولان و مدیران اداره ها و پایگاه های ملی و جهانی میراث فرهنگی،نگرش ویژه و توجه بیشتری به یادگارهای تاریخی تکرارناپذیر داشته و نگذارند نشانه های هویتی و ملی مردم،دستخوش نابودی و خسارت های برگشت ناپذیر شود.

قاچاقچیان چندین اثر باستانی را در حریم درجه یک«نقش رستم»منفجر کردند!

اما در پِیِ ضعف شدید مدیریتی در پایگاه جهانی پارسه(تخت جمشید)و نقش رستم و غفلت و کم توجهی یگان حفاظت میراث فرهنگی شهرستان مَرودَشت به تازگی و در چند روز گذشته،قاچاقچیان بیمار و فرومایه و تاراجگران اَموال تاریخی و فرهنگی با دینامیت و درِیل برقی به بهانه های پوچ و خیال اَنگیز یافتن گنجی که هیچ وجود خارجی ندارد و توهمی بیش نیست به جان آثار تاریخی در یکی از کوه هایی که در حریم درجه یک و نزدیکی محوطۀ باستانی«نقش رستم»جای دارد،اُفتاده و به چندین اثر باستانی اَرزشمند آسیب جدی رسانده و آن ها را شکسته و منفجر کرده اَند که برای همیشه از چهرۀ تاریخ و صفحۀ روزگار پاک شده است! این آثار باستانی بسیار اَرزشمند در برگیرندۀ گوردَخمه(گورهای حفره سنگی)،اُستودان،دخمَک و سنگ نبشتۀ پهلوی ساسانی و معدن سنگ های هخامنشی و ساسانی در منطقۀ مورد نظر است که شوربختانه چند تای آن ها از میان رفته و برخی نیز شکسته یا آسیب های فراوان و جدی و برگشت ناپذیری دیده اَند.

سخن درخُور نگرش و پرسشی که ذهن هر بیننده ای را درگیر می کند،این است که چُنین حجم گسترده ای از دست درازی ها و آسیب ها به هیچ روی،نمی تواند کار یک فرد باشد و بی گمان گروهی از افراد نابخرد و بیمار دست به چُنین خرابکاری زده اَند. مهم تر از همه،آن که بدون تردید چُنین رخداد ناگواری در روز روشن اَنجام شده است و نه در شب و تاریکی. زیرا آوردن تجهیزات و سر و صدای انفجارهای پِی در پی در شب،بی گمان جلب توجه کرده و بومیان منطقه را به آن جا خواهد کشاند. همچنین به سبب کمبود نور،امکان گشت و گذار در سراسر کوه و محوطه در شب وجود ندارد. زیرا این آثار ارزشمند تاریخی و یگانه مربوط به یک بخش و محوطه نیست و در سراسر کوه پراکنده است و امکان چُنین خرابکاری در شب و تاریکی حتا از نظر دیدی و چشمی وجود ندارد. حال پرسش،این است که نخست یگان حفاظت میراث فرهنگی شهرستان مَرودشت کجا بوده و چه می کرده است و چرا از این موضوع آگاهی پیدا نکرده است. همچنین مدیریت پایگاه جهانی پارسه(تخت جمشید)و نقش رستم که،این آثار در حریم درجه یک و بیخ گوش آن ها بوده،چگونه آگاهی نیافته اَند و پاسخ آن ها به این حجم گسترده از دست درازی و ویرانی ها چیست؟

شوربختانه در چندین ماه گذشته بر اثر ضعف مدیریتی در پایگاه جهانی پارسه(تخت جمشید)و سکوت یگان حفاظت میراث فرهنگی شهرستان مَرودَشت،دست درازی های گسترده ای در حریم درجه یک و ممنوعۀ میراث جهانی پارسه و نقش رستم و شهر باستانی اِستخر شده است و روشن نیست که مسولان مربوطه سرگرم چه کاری هستند و چرا به مسولیت قانونی و اداری خود پایبند نبوده و نیستند. از سویی،سکوت و چشم پوشی مسولان میراث فرهنگی کشور از جمله،معاونت میراث فرهنگی،امور پایگاه های جهانی و ملی و مدیر کل حفظ و احیای بناها،محوطه ها و بافت های تاریخی کشور با وجود دست درازی های گسترده به حریم های درجه یک و ممنوعۀ میراث جهانی کشور،سبب بروز رخدادهای ناگواری شده است. همچنین فریاد اعتراض کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی را بلند کرده است. با این همه،گویا مسولان رده بالای میراث فرهنگی کشور در خواب زمستانی به سر می برند و تا کنون اِقدام بازدارنده و قابل توجهی اَنجام نداده اند.

آثار تاریخی آسیب دیده،از آنِ چندین پروندۀ ثبتی است

آنچه مایۀ افسوس و دریغ بوده،این است که آثار تاریخی آسیب دیده در این منطقه،از آنِ چندین پروندۀ ثبتی در ادارۀ میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی است. به سخنی روشن تر،این آثار تاریخی تکرارناپذیر برخی جداگانه به ثبت ملی رسیده اَند از جمله،اُستودان و سنگ نبشتۀ پهلوی ساسانی و برخی دیگر که نزدیک به هم بوده اَند به گونۀ زنجیره ای به ثبت ملی رسیده اند که در کل چندین پروندۀ ثبت ملی را در برمی گیرد. همچنین آسیب دیدن و نابودی چُنین آثار ارزشمند و یگانه ای،تیری است بر قلب تاریخ و فرهنگ ایرانی و دل دوستداران میراث فرهنگی را به درد می آورد.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان،محوطۀ باستانی«نقش رستم»در 6 کیلومتری میراث جهانی پارسه(تخت جمشید)جای دارد و در حریم های درجه یک و دوی آن،آثار و بناهای تاریخی و محوطه های باستانی فراوانی از دوره های گوناگون پیش از تاریخ،دوران تاریخی به ویژه دورۀ هخامنشی و ساسانی پراکنده است که حفظ و پاسداشت آن ها بسیار ضروری و بایسته است. همچنین هر اثری که در حریم های سه گانۀ آن،از میان می رود بخشی از تاریخ ما ناقص می شود. زیرا این آثار در پیوند با هم بوده و معنا پیدا می کنند.

نگاره های زیر را که به تازگی گرفته شده است،ببینید:

استودان ساسانی که منفجر شده و کامل از میان رفته است

بخش هایی از یک سنگ نبشتۀ پهلوی ساسانی که بر اثر انفجارها آسیب جدی دیده است

شکستگی و آسیب جدی به استودان ساسانی دیگری

بخش هایی از یک استودان ساسانی دیگر که شکسته شده است

استودان ساسانی دیگری که کامل از میان رفته و جای افسوس و دریغ دارد

شکستگی و نابودی آثار تاریخی در حریم درجه یک نقش رستم

حفاری های غیرمجاز زیر آثار تاریخی

معدن سنگ هخامنشی که منفجر و کامل نابود شده است

نابودی کامل و منفجر شدن یک اثر تاریخی دیگر

*پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی-خبرنگار آزاد-کُنشگر میراث فرهنگی،گردشگری و زیست بوم –راهنمای گردشگری-دبیر اَنجمن مهرگان