تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی - سیاوُش آریا*

حریم درجه یک و ممنوعۀ میراث جهانی پارسه یا همان تخت جمشید به بهانۀ توسعۀ گردشگری و بدون داشتن مصوبۀ شورای فنی استان از سوی پایگاه جهانی پارسه نقض و شکسته شد!

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان،چندی است که حال میراث جهانی پارسه بسیار ناخوش است و گاهی خبرهای ناگواری از وضعیت نابسامان عَزصه و یا همان محوطۀ باستانی و حریم های درجه یک و دو آن به گوش می رسد که اَنگیزۀ دل نگرانی شدید کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی شده است. با این همه،مسولان میراث فرهنگی به سادگی و بی تفاوتی از کنار مسایل مهم گذشته و یا اهمیت چندانی به آن نمی دهند.زیرا شواهد و اسناد نشان می دهد که همچنان در حریم درجه یک و ممنوعۀ یادگار هخامنشیان به بهانه های گوناگون ساخت و ساز شده و به گفته ای"حریم میراث جهانی پارسه شکسته شده است".

حریم درجه یک پارسه شکسته شد!

اما پایگاه جهانی پارسه در حریم درجه یک و ممنوعۀ میراث جهانی هخامنشیان و با فاصله ای کمتر از 500 متر از ورودی پارسه و بدون داشتن مصوبۀ شورای فنی استان پروانۀ(مجوز)ساخت چندین ساختمان را که گویا بنا است به سرویس بهداشتی تبدیل شود،داده است که این کار خلاف قانون و ضابطه های میراث فرهنگی است.زیرا ضابطه ها به روشنی و آشکارا هرگونه ساخت و ساز و پِی کنی و درخت کاری را در حریم درجه یک میراث جهانی پارسه ممنوع اعلام کرده و این موضوع خط قرمز میراث فرهنگی به شمار می آید. باید دانست هیچ فرد یا نهادی حتا شورای فنی هم نمی تواند از قانون سرپیچی کند و اگر این طرح مصوبۀ شورای فنی را نیز داشت،باز تخلف به شمار می آمد،چه رسد که ساخت و سازها مصوبۀ شورای فنی را هم ندارد.

بررسی ها و اسناد نشان می دهد که مجری طرح شرکت جهانگردی و ایرانگردی کشور است و بدون داشتن طرح مصوب و تنها با امضای مدیر پایگاه پارسه آغاز به کار کرده است و طرح ساخت و سازها رو به پایان است. نیاز به یادآوری است مسولانی که می گویند پس از تعطیلی میراث جهانی پارسه،مسافران و گردشگران نیاز به سرویس بهداشتی دارند در بیرون محوطۀ باستانی پارسه در سمت پارکینگ و پشت بخش بلیت فروشی بیش از 50 چشمه سرویس بهداشتی وجود دارد و همه مسافران و گردشگران تا زمانی که آن جا هستند،می توانند از سرویس های بهداشتی استفاده کنند. پس ساخت و پروانۀ سرویس بهداشتی به بهانۀ توسعۀ گردشگری از پایه و بیخ و بن نادرست است. مهم تر از آن،هیچ فرد یا نهادی فراتر از قانون نیست و نمی توان ضابطه و قانون های میراث فرهنگی را که شفاف و روشن است،نقض کرد.

ضابطه و قانون های حریم درجه یک پارسه چه می گویند

هم اینک دو سه بند از ضابطۀ حریم درجه یک میراث جهانی پارسه را بررسی می کنیم :

یک:ساخت هرگونه ساختمان و تاسیسات،نصب دکل،درختکاری،دیوارکشی،حصارکشی،پِی کنی،کَند و کاو،تسطیح زمین های کشاورزی،هرگونه عملیات استخراج معدن های سنگ،شن و ماسه و خاک رس،دفن و رها سازی زباله ها و همانند آن،ممنوع است.

دو: تغییر کاربری زمین های کشاورزی ممنوع است. اما انجام کشاورزی سطحی در زمین هایی که آثاری در آن مشهود نیست و به تایید وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی رسیده،مجاز است.

سه :در محدودۀ حریم درجه یک،ساختمان های مسکونی یا دامداری و تاسیسات مربوط به آن ها و هر نوع تاسیسات دیگر موجود باید در موقع مقتضی برچیده شود...

همان گونه که در بالا آمد،ضابطۀ حریم درجه یک میراث جهانی پارسه هرگونه ساخت و ساز و پِی کنی و درختکاری و غیره را ممنوع اعلام کرده و به گونۀ قانون در آمده و اعلام شده است و همۀ نهادها و اُرگان ها و بخش خصوصی برای انجام هرکاری در گام نخست باید درخواست آگاهی(استعلام)از وزارت میراث فرهنگی و در این جا از پایگاه جهانی پارسه داشته باشند و در گام دیگر به قانون احترام گذاشته و آن را پاس بدارند. حال چگونه است که پایگاه جهانی پارسه پروانۀ کار،آن هم در حریم درجه یک و ممنوعه به فاصلۀ کمتر از 500 متر را داده اند؟از سویی،مگر قانون برای همه یکسان نیست و آیا کسی فراتر از قانون است و چگونه می توان چنین تخلف هایی را انجام داد.آیا مسولان امور پایگاه های جهانی و ملی کشور،پژوهشگاه میراث فرهنگی و معاونت میراث فرهنگی کشور از این موضوع آگاهی دارند و چرا در این زمینه سکوت کرده اند.

دل نگرانی شدید کارشناسان میراث فرهنگی از نقض قانون در تخت جمشید

اما کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی به شدت نگران نقض قانون های میراث فرهنگی از سوی مسولان پایگاه جهانی پارسه هستند.کارشناسان میراث فرهنگی و باستان شناسان می گویند،اگر پروانۀ کار در حریم درجه یک و ممنوعه به بهانۀ توسعۀ گردشگری به فردی در منطقه داده شود،دیگر افراد نیز خواهان پروانۀ کار و ساخت و ساز به بهانه های دیگری هستند و آن گاه نمی توان جلو تخلف ها و درخواست های مردم منطقه را گرفت و زور یگان حفاظت میراث فرهنگی هم به آن ها نخواهد رسید و فاجعه در حریم های درجه یک و دو رخ خواهد داد که در آینده به چالشی بزرگ برای مسولان میراث فرهنگی تبدیل خواهد شد و همان گونه که کارخانۀ سنگ شکن در حریم درجه دو پارسه به یک چالش بزرگ و دشواری تبدیل شده است و آسیب های برگشت ناپذیری را بر میراث فرهنگی و یگانۀ هخامنشیان وارد آورده و سراسر بدنۀ وزارت میراث فرهنگی کشور را درگیر کرده است.

با این همه،حریم درجه یک و ممنوعۀ میراث جهانی پارسه با زیر پا گذاشتن قانون های میراث فرهنگی و بر اثر ضعف مدیریتی مسولان پایگاه جهانی پارسه شکسته و خَدشه دار شده است و نگرانی های عمیقی را برای دوستداران میراث فرهنگی به وجود آورده است و انتظار می رود هرچه زودتر از دنبالۀ کار پیشگیری شود.

هویت میراث جهانی به پاسداشت حریم آن است

یکی از موضوع هایی که دربارۀ آثار و بناهای تاریخی کشور دارای اهمیت است،حفظ و پاسداشت حریم آن ها است.زیرا حریم یادمان های تاریخی بخشی از هویت آن ها به شمار می آید و نقض حریم به ویژه برای یادگارهای تاریخی جهانی،آن ها را با چالشی بزرگ رو به رو خواهد کرد و شان و منزلت و هویت آن را زیر پرسش برده و خَدشه دار می کند.حریم آثار میراث جهانی،در واقع هویت دهندۀ عرصه است و جداسازی آن غیرممکن است و هر اثر یا بنای جهانی هویت خود را از حفظ و پاسداشت حریم می گیرد.پس باید دانست حفظ و پاسداشت حریم های درجه یک یادمان های جهانی و ملی بسیار دارای اهمیت بوده و قانون گذار هم به آن پافشاری کرده و سرپیچی از آن را تخلف به شمار آورده است.از سویی،باید دانست که میراث فرهنگی امانتی است نزد ما و از آنِ آیندگان است و حفظ و پاسداشت آن ها بایسته است. باید دانست میراث فرهنگی ارث پدری نیست که هرکس سلیقه ای با آن برخورد کند.میراث فرهنگی نشانۀ هویت و شناسنامۀ ملی مردم و امانتی است نزد ما.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان،میراث جهانی پارسه یا تخت جمشید در سال 518 پیش از میلاد به فرمان داریوش بزرگ در دامان کوه مهر برپا شد.این مجموعۀ بی همتا که دردانه و نگین معماری،هنر و ادب و فرهنگ ایرانیان به شمار می آید از بخش های گوناگونی از جمله،دروازۀ ملل یا تمدن ها،کاخ نیمه تمام داریوش سوم،کاخ صد ستون،خزانه،موزه،کاخ آپادانا،کاخ تچر یا آینه و کاخ هدیش و شورا یا سه دری تشکیل شده است و در 57 کیلومتری شهر شیراز و در شهرستان مَرودشت جای دارد و سالانه هزاران مسافر و گردشگر از آن بازدید می کنند.

ساخت و ساز در حریم درجه یک تخت جمشید به هر بهانه ای ممنوع بوده و جز قانون های میراث فرهنگی است

بررسی نقشه های هوایی نشان می دهد که فاصله ساخت و سازها بسیار اندک و کمتر از 500 متر است

هرگونه ساخت و ساز با هر کاربری در حریم درجه یک تخت جمشید ممنوع است

* پژوهشگرتاریخ ایران و میراث فرهنگی- خبرنگار آزاد – کُنشگر میراث فرهنگی،گردشگری و زیست بوم- راهنمای گردشگری- دبیر انجمن مهرگان