تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*

حریم و عَرصۀ آتشکدۀ کازرون مورد دست اَندازی های کشاورزان و زمین داران جای گرفته و خَدشه دار شده است. زمین داران با ساخت اتاقک و پدیداری چندین گلخانه به حریم درجه یک یادگار ساسانیان دست درازی (تجاوز) کرده و حریم آتشکدۀ کازرون را شکسته اَند.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، گل بود به سبزه نیز، آراسته شد. این زبانزد (ضرب المثل) درست گویای روزگار کنونی آتشکدۀ کازرون است. یادگاری اَرزشمند و به جا مانده از دورۀ ساسانیان که بختَش سیاه سیاه است. به اَندازه ای سیاه که باید به حال بی جان و بی دفاعش گریست...

اما در سال 1396خورشیدی و در بازدید میدانی نگارنده، زمین داران و کشاورزان منطقه، یک اتاقک در حریم درجه یک آتشکدۀ کازرون ساخته و در حال برپایی یک گُلخانه بودند و مصالح کار از جمله شن و ماسه را همان زمان در کنار یادگار ساسانیان ریخته، تا آمادۀ ساخت و ساز گلخانه شوند. نگارنده با آگاهی از این موضوع، همان زمان یعنی اَردیبهشت ماه 1396 خورشیدی به ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان رفته و با پیگیری های لازم از مسولان میراث فرهنگی، خواستار رسیدگی و توجه به آتشکدۀ کازرون شده بود. همچنین به گفتۀ همان مسولان این آتشکده، طرح مصوب حریم و عَرصه نداشته و می بایست زودتر برای آن عَرصه و حریم تعیین کرده تا بتوان از دست اَندازی ها پیشگیری کرد. از سویی، به گفتۀ یکی از مسولان وقت میراث فرهنگی، ادارۀ میراث فرهنگی از مالک گلخانه شکایت کرده و پیگیر ماجرا است.

ولی این همۀ داستان تلخ و جانگداز آتشکدۀ کازرون نیست! شوربختانه با گذشت بیش از پنج سال و نیم، نه تنها حریم و عَرصه ای برای آتشکدۀ کازرون تعیین نشده است و از ساخت گلخانه پیشگیری نشده، بلکه در کمال شگفتی و ناباوری چندین گلخانۀ دیگر در حریم درجه یک و چند متری آتشکدۀ کازرون سبز شده است که چیزی جز اَفسوس و دریغ از این همه بی مهری و بی تفاوتی و کم کاری مسولان برجای نمی ماند. با این همه، داستان غم اَنگیز آتشکدۀ کازرون در همین جا پایان نمی یابد و تازه آغاز داستان و بدبختی های یادگار ساسانیان است.

اما کشاورزان و زمین داران خودروهای سنگین کشاورزی و آهن آلات و خودروهای شخصی خود را در کنار آتشکدۀ کازرون و چسبیده به بنا رها کرده و از عرصۀ آن به عنوان پارکینگ بهره برده اَند که صحنۀ زشت و زننده ای را به نمایش گذاشته است و دل هر دوست دار تاریخ و فرهنگ ایرانی را به درد می آورد و آه از نهاد آدمی بر می خیزد که مایۀ اَفسوس و دریغ است دیدن چُنین صحنه هایی و برخورد و رفتار با میراث ملی و نیاکانی.

آنچه مایۀ شرم است، درد بی تفاوتی در برخی از مسولان میراث فرهنگی است. زیرا که، نگارنده در اَردیبهشت ماه سال 1396 خورشیدی با رفتن به ادارۀ کل میراث فرهنگی، دشواری های آتشکدۀ کازرون را با نشان دادن نگاره های (تصاویر) آن به مسولان گوشزد کرده و خواستار رسیدگی و پیگیری آن شده بود و حتا مسولان میراث فرهنگی سخن از شکایت مالک گلخانه که آن زمان تازه آغاز به ساخت کرده بود، به میان آورده و قول پیگیری چالش های پیش روی یادگار ساسانیان را داده بودند که گزارش آن موجود است. اما با گذشت همۀ این سال ها وضعیت آتشکدۀ کازرون بسیار بدتر شده و روزگار سخت و دشواری را سپری می کند و در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی جای دارد که زیبندۀ وزارت میراث فرهنگی و کشور و فرهنگ ایرانی نیست چنین رفتار و برخوردهای دوگانه ای و دیدن چنین صحنه هایی در کنار یادمان های ملی و تاریخی. همچنین بررسی های نگارنده نشان می دهد که مجوز ساخت گلخانه در حریم درجه یک آتشکدۀ کازرون در سال 1389 خورشیدی از سوی مسولان وقت داده شده بود که جای بَسی اَفسوس و دریغ است و باید مسولان مربوطه پاسخ گو باشند و بی گمان چنین مواردی در تاریخ ثبت خواهد شد.

برپایی تیرهای برق در حریم و عرصۀ آتشکدۀ کازرون

اما نخستین دست اَندازی به آتشکدۀ کازرون از سوی ادارۀ برق صورت گرفته که با پدیداری تیرهای برق در حریم و عَرصۀ آن و با زیر پا گذاشتن قانون های میراث فرهنگی به محوطۀ باستانی و یادگار ساسانیان دست اَندازی کرده و آسیب های برگشت ناپذیری را برجای گذاشته است. از سویی، آتشکدۀ کازرون در میان زمین های کشاورزی جای گرفته و تا کنون حریم و عَرصۀ آن از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تعیین نشده است و همین راه را برای دست اَندازی بیشتر به این یادگار تاریخی باز گذاشته است. این در حالی است که تا کنون وزارت میراث فرهنگی حتا یک تابلوی شناسایی (معرفی) بنا را درکنار آن برپا نکرده است تا بتوان به وسیلۀ آن هُشدارهای لازم را به مردم بومی و کشاورزان داده و آگاهی ها و دانش مردم را بالا برد. زیرا با بالا بردن سطح دانش و آگاهی مردم منطقه است که می توان از توانمندی آنان برای پاس داری و نگاه بانی یادمان های تاریخی و فرهنگی بهره برد.

با این همه، نگارنده دشواری ها و چالش های آتشکدۀ کازرون را به آگاهی مسول یگان حفاظت میراث فرهنگی شهر کازرون رسانده است.

بازشناسی آتشکدۀ کازرون

آتشکدۀ کازرون در 10 کیلومتری جنوب خاوری (شرقی) شهر کازرون در استان پارس (فارس) جای گرفته و به باور برخی از پژوهشگران از سوی «مهرنرسی یا مهرنرسه»، وزیر نامدار بهرام پنجم ساسانی ساخته شده است.

آتشکدۀ کازرون در سال 1316 خورشیدی به وسیلۀ «ماکسیم سیرو» کشف شد. این چهارتاقی بر روی چهار پایۀ سنگی استوار شده و گنبدی منحنی شکل داشته است. مصالح اصلی به کار رفته در سازه، سنگ و ملات گچ است. بلندای هر یک از ضلع ها 5 متر و نیم است. کُلفتی (ضخامت) پایه های سنگی آتشکده یک متر و پهنای دهانۀ هر یک از تاق ها 2 متر و نیم است. بلندای پایه ها تا پهنۀ زمین نیز، 2 متر و چهل سانتی متر است. دیوارهای آتشکده اندازه ای نزدیک به 2/20 * 1 متر دارند. اما هم اینک تنها دو پایه از چهارپایۀ چهارتاقی موجود است و از سقف گنبدی آن هم دیگر اثری برجای نمانده است! این دو پایۀ برجای مانده نیز تا نیمه در گذشته بازسازی و مرمت شده است. بنا بر نوشته های تاریخی، آتشکدۀ کازرون تا سدۀ سوم مَهی (قمری) کامل سالم بوده است.

آتشکدۀ کازرون با همین نام با شمارۀ 331 در بهمن ماه 1318 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است و پاس داری و نگهداری از آن، تنها بر دوش وزارت میراث فرهنگی نیست و همۀ نهادها و اُرگان های دولتی و مردم در برابر آن مسول هستند. در پایان امیدوار هستیم که این بار وزارت میراث فرهنگی به سادگی از کنار دشواری های آتشکدۀ کازرون نگذرد و مرهمی بر زخم ها و دردهای آن باشد.

در زیر نگاره هایی را که به تازگی گرفته شده است، ببینید :

نگاره سال 1396 خورشیدی که تازه ساخت گلخانه در حال آغاز شدن بوده، ولی با کم کاری میراث فرهنگی امروزه وضعیت بدتری پیدا کرده است

نگاره اردیبهشت ماه 1396 که تنها اتاقکی ساخته شده بود و نگارنده همان زمان به مسولان میراث فرهنگی استان آگاهی داده بود، ولی...

زمین های کشاورزی که گرداگرد یادگار ملی بوجود آمده و تهدیدی برای آن است

وجود آهن آلات و خودروهای سنگین کشاورزی چسبیده به بنای ساسانیان، دهن کجی به یادگارهای گذشتگان است

رها کردن تجهیزات کشاورزی در کنار بنای ملی!؟

ساخت و برپایی گلخانه در حریم درجه یک آتشکده کازرون تخلفی آشکار است

برپایی تیرهای برق در عرصه و حریم آتشکده کازرون، نخستین دست اَندازی ها است

بدون شرح!

نگاره اردیبهشت ماه 1396 خورشیدی سنجیده شود با نگاره های تازه در سال 1401

برپایی چندین گلخانه در حریم آتشکده کازرون که باید برچیده شود

*پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی – خبرنگار آزاد – کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم – راهنمای گردشگری- دبیر اَنجمن مهرگان