تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری، بخش زیست بوم – سیاوُش آریا*

مروارید سبز، نام تک درخت بَنه ای خُودرو و روییده در درون تکه سنگ بزرگی است که به سنگ صبور نیز در میان بومیان نامدار بوده و پدیده ای طبیعی و شگفت اَنگیز به شمار می آید که  چند سالی است به نماد زیبایی و سبز شهر اَرسنجان تبدیل شده است.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، در پیرامون شهر اَرسنجان و در دامنۀ کوه و در دشتی زیبا، تک درخت بَنه ای خُودرو وجود دارد که در درون تکه سنگ بزرگی به گونۀ طبیعی روییده است. نکتۀ شگفت اَنگیز و چشم نواز و دیدنی داستان این است که، درخت برای رساندن ریشه های خود به خاک، میان سنگ سخت بزرگ را در دو بخش شکافته و توانسته است آرام آرام خود را به زمین متصل کند. به سخنی دیگر، ریشۀ درخت از درون دل تکه سنگ بزرگی می گذرد تا به خاک رسد و به باور بومیان هم چنان و هر ساله، رشد نیز می کند.

این سنگ بزرگ کمابیش پنج متر بلندا دارد و به گونۀ مستطیل شکل است که در پایین کوه های زیبای منطقه و در دشتی خودنمایی می کند. همچنین رشد آن به وسیلۀ باران های فصلی انجام می گیرد و خوشبختانه شاخه ها و تنۀ آن سالم بوده و هیچ گونه دشواری یا آفت و بیماری ندارد.

این تک درخت بَنۀ زیبا که از شگفتی های طبیعت است با نام مروارید سبز یا سنگ صبور در میان بومیان و مردم شهر اَرسنجان شناخته شده است. از سویی، می توان این پدیدۀ شگفت اَنگیز طبیعی را نماد سبز شهر اَرسنجان به شمار آورد که همانند گوهری کمیاب در دامنۀ کوه، می درخشد.

درخت در فرهنگ ایرانی

در ایران از دیرباز کاشتن درخت و گیاه از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و همواره مورد نگرش نیاکان پاک سرشت و خردمند ما بوده است. بر پایۀ بررسی و پژوهش های تاریخی در آیین مهر و در هزاره های دور، ایرانیان هنگام زاده شدن هر فرزندی، یک درخت (به ویژه سرو) می کاشتند تا این سرزمین نیمه خشک و نیمه بیابانی را سرسبز و آباد کنند. همچنین با کاشت درختان از بیابانی شدن پیشگیری کرده و زیستی سبز و طبیعتی جاندار و زیبا را برای آیندگان به اَرمغان می گذاشتند. ارزش و اهمیت درخت و درختکاری در میان ایرانیان باستان تا به اَندازه ای بوده که در میراث جهانی پارسه یا همان تخت جمشید امروزی، می توان در سنگ های تراشیده شده، درختان سرو و گل های نیلوفرآبی و شاخه های دیگر درختان را دید. از سویی، در میراث جهانی پاسارگاد و زادگاه کورش بزرگ، باغی شاهانه و پردیس ایرانی رخ نمایی می کند. بر پایۀ کاوش ها و بررسی های باستان شناختی، سیستمی منظم و دقیق از آبیاری با بهره گیری از جوی ها و حوضچه ها در منطقه وجود دارد. پاسارگاد را کهن ترین باغ ایرانی می دانند که در پروندۀ زنجیره ای باغ های ایرانی به ثبت جهانی در سازمان یونسکو نیز، رسیده است. طرح چهارباغ ایرانی از ماندگارترین اَندیشه های هخامنشی است که همچون چهار نهر بهشت در باغ سازی ها و اَندیشه های پس از خود تاثیر مستقیم و به سزایی گذاشته است.

اهمیت و ارزش درخت در فرهنگ ایرانی تا بدان جا است که در آیین مَزدیَسنا یا همان زرتشت و برپایۀ کتاب اَوستا، بُریدن درختان و قطع آن ها گناهی نابخشودنی به شمار می آمده است و حتا بر پایۀ اسناد نوشتاری و برجای مانده از دورۀ ساسانیان، بریدن درختان جرم به شمار می آمده و پادافره (مجازات) داشته است.

در دورۀ اسلامی نیز، درخت و درختکاری در میان ایرانیان اهمیت و ارزش خود را حفظ کرده و در فرش های دست بافت، کاشی کاری ها و تابلوهای نقاشی و ده ها مورد دیگر، نقش و نگارهایی با شکل درخت و گیاهان، جلوه گری کرده است. همچنین در خانه های قدیمی و حیاط دار امروزی در سراسر ایران، باغچه های بزرگ یا کوچکی را خواهیم دید که درختی را بر پایۀ آب و هوای محیط و منطقۀ آن، کاشته شده و رشد کرده است. همۀ این جُستارها و موارد بیانگر ارزش و اهمیت درخت و درختکاری و گیاهان در فرهنگ ایرانی از هزاره های دور تا به امروز بوده است.

مروارید سبز، جاذبۀ گردشگری اَرسنجان

تک درخت بَنۀ زیبای روییده در سنگ که به مروارید سبز شهر اَرسنجان نامدار است و از آن با نام سنگ صبور نیز نام می برند، امروزه به یکی از جاذبه های گردشگری فرهنگی و طبیعی شهر اَرسنجان تبدیل شده است و از شهرها و روستاهای پیرامون منطقه، همه روزه گردشگران و دوست داران طبیعت، کوهنوردان و برخی از مسافران برای دیدن این پدیدۀ طبیعی شگفت اَنگیز می آیند. مروارید سبز که امروزه باید آن را نماد سبز شهر اَرسنجان به شمار آورد در چهارکیلومتری شمال باختر (شمال جغرافیایی) شهر اَرسنجان قرار گرفته است. با این همه، مروارید سبز و جاذبۀ طبیعی شگفت اَنگیز و بسیار زیبای شهر اَرسنجان هنوز به ثبت ملی نرسیده است و از سوی سرپرستان و مدیریت شهری آن چنان مورد استقبال قرار نگرفته و هیچ کاری برای ماندگاری و پایداری آن، انجام نشده است. همچنین به زیرساخت های مورد نیاز توجهی نشده و در درون شهر حتا یک تابلوی درست و مناسبی برای تبلیغ آن، نصب نشده است. از سویی، به گفتۀ بومیان منطقه در هفت هشت سال گذشته از سوی سودجویان اَموال فرهنگی به بهانه های گوناگون و خیال اَنگیز و پوچ یافتن گنج، با لاستیک خودرو زیر سنگ آن را به آتش کشیده و آسیب های برگشت ناپذیری را به میراث طبیعی شهر وارد کرده اند که هنوز هم جای آن، نمایان است و دل هر دوست دار فرهنگ و طبیعت ایرانی را به درد می آورد. یادگاری نویسی با رنگ و خَراش بر روی سنگی که درخت در آن روییده است از سوی نابخردان فرومایه و نادان از دیگر دشواری های این یادگار طبیعی و پدیدۀ شگفت اَنگیز و سبز شهر اَرسنجان است. هرچند که، در قانون ثبت ملی درخت باید سال آن کم تر از 300 سال نباشد، ولی به اَنگیزۀ طبیعی بودن این پدیدۀ زیبا و چشم نواز و جاذبۀ گردشگری باید هر چه زودتر در دستور کار برای ثبت ملی قرار گیرد و مسوولان شهری با همکاری و مشاورۀ ادارۀ میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهر اَرسنجان برای حفاظت و پاسداری آن اقدام کنند.

با این همه، نگارنده برای پیگیری وضعیت تک درخت بَنه یا مروارید سبز اَرسنجان به ادارۀ کل میراث فرهنگی استان رفته و با مسوول پروندۀ ثبت طبیعی آثار گفت و گو کرده که خوشبختانه روشن شد پروندۀ ثبتی آن آماده و به تهران برای تاییدیه فرستاده شده است. همچنین نگارنده، موارد حفاظتی و ارزشمندی این درخت را تلفنی به مدیر میراث فرهنگی اَرسنجان آگاهی داده و خواستار پیگیری و رسیدگی بیشتر آن شده است.

باید دانست که محافظت و نگهداری چنین جاذبه های ارزشمندی که میراث طبیعی یک شهر به شمار می آید، تنها خویشکاری (وظیفه) میراث فرهنگی نیست و باید همۀ نهادها و اُرگان های دولتی و مدیریت شهری و حتا مردم با همکاری میراث فرهنگی پای کارآمده و پاسدار و نگاهبان آن باشند.

مروارید سبز اَرسنجان که بی گمان یکی از جاذبه های مهم گردشگری فرهنگی و طبیعی شهر به شمار می آید را باید به درستی نگهداری کرد و آن را به آیندگان که دارندگان (صاحبان) اصلی این سرزمین هستند، واگذار کرده و سپُرد.

در زیر نگاره هایی را که در هنگام برافتادن آفتاب (غروب) و به تازگی گرفته شده است را ببینید :

پدیده طبیعی و شگفت اَنگیز سبز ارسنجان

تکه ای از سنگ که ترک و شکاف زیادی دارد و درحال جدا شدن از سنگ اصلی است

ریشه درخت که میان سنگ را شکافته و به زمین و خاک متصل شده است

یادگاری نویسی ها با رنگ از سوی فرومایگان نابخرد که آسیب های برگشت ناپذیری را وارد کرده است

جای به آتش کشیدن لاستیک خودرو در زیر سنگ به بهانه های پوچ و توهم اَنگیز

زباله هایی که از سوی برخی از مسافران در کنار محوطه ی درخت رها شده و چهره زشتی را به نمایش گذاشته است

سنگ صبور ارسنجان همچنان ایستاده است با آن مهربان باشیم

مروارید سبز و نماد ارسنجان که دلبری و چشم نوازی می کند

مروارید سبز ارسنجان که از جاذبه های گردشگری شهر است

*پژوهشگرتاریخ ایران و میراث فرهنگی – راهنمای گردشگری – کُنشگرمیراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم – خبرنگار آزاد – دبیر انجمن مهرگان