تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری – سیاوُش آریا*
خوراک نامدار به «غَم بَر پلو شیرازی» از سوی ایران به سازمان جهانی جهانگردی راه یافت تا بار دیگر ارزش و اهمیت جُستار گردشگری خوراک در میان مسوولان و سرپرستان فرهنگی کشور بیش از پیش آشکار شود.
به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، روز گذشته، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خبر داده بود که ایران با فیلمی از یک خوراک (غذا) اصیل ایرانی به کمپین گردشگری خوراک به سازمان جهانی جهانگردی پیوسته است.
ولی تیموری، فیلم این خوراک را در فضای مجازی به اشتراک گذاشته و نوشته است : نماهنگ (کلیپ) «غم بَر پلو شیرازی» که با موضوع شناسایی (معرفی) یکی از خوراک های اصیل ایرانی آماده شده است، شرایط و نمودارهای (شاخص ها) لازم را برای شرکت در جشنوارۀ گردشگری خوراک سازمان جهانی گردشگری به دست آورده و به نمایندگی از پیشۀ (صنعت) گردشگری ایران، از سوی دبیرخانۀ این سازمان فراملی (بین المللی) به گونۀ رسمی در تارنمای (سایت) آن سازمان معرفی شده است (خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا، کد خبر 99041813687، 18 تیرماه).
گردشگری خوراک
گردشگری خوراک امروزه یکی از نمونه های گردشگری و زیر مجموعۀ آن به شمار می آید که می تواند نقش مهمی در جذب گردشگران داشته باشد. این نمونه گردشگری با آداب و آیین ها و فرهنگ هر کشوری در پیوند است و برای بازدیدکنندگانی که از دیگر کشورهای جهان با فرهنگی متفاوت به این کشورها پا می گذارند و آمادۀ تجربۀ فرهنگ و آیین ها و خوراک های آنان هستند، جذابیت دارد. هم اینک گردشگری خوراک در جهان بیش از 200 میلیارد دلار درآمد داشته است (آمار تا سال 2015 میلادی).
کشور ایران با داشتن فرهنگی کهن و دیرینه با تیره های (اقوام) گوناگون از دیرباز در جُستار خوراک، مطرح بوده و خوشبختانه امروزه جزو سه کشور برتر در زمینۀ خوراک و پختن آن در کنار کشورهای چین و یونان نامدار است. هر چند که، سرپرستان و مدیران ما در شناسایی و تبلیغات خوراک های بومی و سنتی بسیار بد عمل کرده و کار چندانی صورت نگرفته است. با این همه، در آذرماه سال 1394 خورشیدی شهرستان رشت از استان گیلان به عنوان شهر آفرینشگر یا همان خلاق خوراک به ثبت جهانی در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) رسیده است.
گردشگری خوراک هرچند که، پیشه ای بسیار نوپا است، ولی اهمیت بسیار فراوانی در میان گردشگران و مسافران جهانی دارد و پیشه ای رو به رشد است و استقبال از آن، هر روز بیشتر و بیشتر می شود.
گردشگری خوراک یکی از زیر مجموعه های گردشگری است که در واقع، به عنوان حافظ میراث فرهنگی کشور میزبان (میراث خوراکی) عمل کرده و از این رهگذر فرصت هایی را نیز در زمینه های گوناگون از جمله، اشتغال زایی به ویژه در منطقه های روستایی فراهم می آورد.
داستان راه یابی غم بَر پلو شیرازی به سازمان جهانی جهانگردی
یک بانوی کُنشگر گردشگری خوراک از بخش خصوصی که فیلم خوراک «غَم بَر پلو شیرازی» را آماده کرده و از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایران آن را برای سازمان جهانی جهانگردی فرستاده و در تارنمای آن سازمان پذیرفته و معرفی شده است به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « نزدیک دو سه ماه پیش، مدیر کل بازاریابی و تبلیغات گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی وقت، محمد ابراهیم لاریجانی به من زنگ زده و گفت که، سازمان جهانی جهانگردی در زمینۀ گردشگری خوراک فراخوان داده و از کشورها خواسته است که خوراک های خود را با آماده سازی فیلم برای این سازمان فراملی بفرستند تا پس از داوری و گزینش، شناسایی شود. این جشنواره فراملی در واقع، به اَنگیزۀ همه گیری و گسترش بیماری کووید 19 و ویروس کرونا به گونۀ مجازی برگزار شده است.
همچنین سازمان جهانی جهانگردی شرایط ویژه ای را برای جشنوارۀ خوراک در نظر گرفته بود. برای نمونه از شرکت کنندگان خواسته شده که، برای خوراک ها یک داستان روایت شود و دربارۀ شیوۀ آشپزی و کشورها توضیح داده شود. از سویی، زمان فیلم و یا همان نماهنگ ساخته شده، نباید بیشتر از سه دقیقه باشد. خوشبختانه گروه ما در زمینۀ تولید محتوا از پیش فعال بوده و در این زمینه، با دشواری ای ویژه ای رو به رو نبودیم. اما نیاز بود تا با شرایط ویژۀ آن سازمان فراملی، هماهنگ باشیم».
بانو سعیده سلطانی در دنبالۀ سخنانش دربارۀ گزینش یک خوراک بومی و اصیل ایرانی گفت : « با رایزنی با دوستان و همکاران گروه به این نتیجه رسیدیم که، ما در یک سری از خوراک ها و فرآورده های (محصولات) ایرانی، بزرگ ترین تولید کننده و صادرکنندۀ آن ها در جهان هستیم. از جمله، زرشک، انار، پسته، خاویار و ... است. در این بخش اگر ما می خواستیم میوۀ اَنار را گزینش کنیم، باید رُب انار را در نظر می گرفتیم که برآیند آن، در گام نخست خورش فِسنجان بود. اما این خوراک ریخت و ظاهر زیبایی نداشت. پس به سراغ «غم بَر پلو شیرازی» رفتیم که نمایندۀ پلوها در آشپزی ایرانی به شمار می آید. همچنین خوراکی بومی و سنتی است و آن مواد مورد نیاز همانند زرشک، زعفران و رب َانار را نیز دارا است. و مهم تر از همه، فُرم و ریخت زیبا و خوش رنگی دارد و داستان و روایت خوبی در پشت این خوراک وجود داشت.
«غم بر پلو شیرازی» به اَنگیزۀ گردو و شیرۀ اَنگور (در زبان بومی دوشاب) و رب اناری که در آن وجود دارد، مزۀ بسیار خوب و خوشمزه ای می دهد. از همین روی، قدیمی ترها و پدربزرگ و مادربزرگ ها بر این باور بودند که همین خوشمزگی و مزۀ خوب آن، غم را از میان می برده و شادابی را به اَرمغان می آورده است. هرچند که، داستان های دیگری هم دربارۀ این خوراک خوشمزه وجود دارد. اما با نگرش به زمان اَندک فیلم، نمی توانستیم دربارۀ آن توضیح بیشتری دهیم.
خوشبختانه «غم بر پلو شیرازی» به عنوان خوراک ایرانی و نمایندۀ کشور به سازمان جهانی جهانگردی راه یافت و در تارنمای این سازمان جهانی معرفی شده است. دربارۀ این که، آیا مرحلۀ دیگری وجود دارد یا نه، تا کنون سازمان جهانی جهانگردی چیزی به ما نگفته است و آگاهی چندانی از جزییات آن جشنواره نداریم. تنها می دانیم از میان خوراک های کشورهای شرکت کننده، بهترین خوراک هایی که با شرایط جشنواره هماهنگ و هَمسان بوده، پس از داوری گزینش و پذیرفته شده است. از همین روی، ما بسیار خشنود هستیم که تا همین مرحله هم پیش رفته ایم و پس از چهار سال در بخش گردشگری خوراک، نخستین نمایندۀ ایران به شمار می آییم و فیلم در تارنمای سازمان جهانی جهانگردی بارگذاری شده و به نمایش در آمده است».
این بانوی دانش آموختۀ بازاریابی گردشگری در بخش دیگری از سخنانش دربارۀ گردشگری خوراک و فعالیت های خود اَفزود : «من از چند سال پیش که دانشجوی کارشناسی رشتۀ مدیریت گردشگری در شیراز بودم، در بخش گردشگری خوراک، گه گاهی فعالیت داشته و تورهای خوراک گردشگری برگزار می کردم. از چهار سال پیش به گونۀ جدی تر به خوراک و آشپزی پرداختم. اما از یک سال و نیم پیش بود که کامل به گردشگری خوراک ورود پیدا کرده و دست به تولید محتوا و آشپزی ایرانی زدم.
در همین زمینه، نشان وارۀ (برند) پرشیا تِیست یا مزه (طعم) ایران را برگزیدم. آرمان ما شناساندن ایران از دریچۀ خوراک ایرانی است. کاری که گروه ما انجام می دهد، فراهم کردن فرصت تجربۀ خوراک ایرانی برای گردشگران است. گردشگرانی که از سراسر جهان به ایران سفر می کنند تا داستان ها و روایت های زندگی ایرانی را از دریچۀ خوراک بشنوند و بدانند که ویژگی های خوراک ایرانی چه چیزهایی است.
همچنین ما با نشان وارۀ مزۀ ایران در شهرستان های تهران، اِسپهان (اصفهان)، شیراز و رشت در حال خدمات رسانی هستیم و برآنیم که فعالیت ها را گسترش دهیم. و از همین روی، با شهرستان یزد نیز، در حال گفت و گو (مذاکره) بوده تا بتوانیم به معرفی بیشتر خوراک ایرانی با نشانوارۀ مزۀ ایران بپردازیم و کارگاه های آشپزی و آموزش آشپزی را در برنامه داشته باشیم. از سویی، آرمان ما تنها پرداختن به خوراک نیست. در کنار آن، هنر ایرانی، پوشاک، معماری و صنایع دستی و سنتی ایرانی را نیز به گردشگران می شناسانیم».
بانو سلطانی در پایان دربارۀ مواد لازم برای آماده سازی «غَم بَر پلو شیرازی» گفت : « مواد مورد نیاز برای این پلو خوش رنگ و خوشمزه، گوشت، برنج، گردو، شیرۀ اَنگور، رب اَنار، زعفران و اَدویه است».
شهر راز، شهر هزار چهره
با پذیرفته شدن فیلم خوراک «غم بَر پلو شیرازی» در جشنوارۀ سازمان جهانی جهانگردی و بارگذاری فیلم خوراک ایرانی بر روی تارنمای این سازمان جهانی بار دیگر نام شیراز بر سر زبان ها اُفتاد. هرچند که، شهر شیراز و سرزمین پارس از دیرباز با نام ایران در هم آمیخته و میان این دو، جدایی ناشدنی است و این شهر برای جهانیان شناخته شده است. بی گمان نیاکان پاک سرشت ما به خوبی آگاهی داشته و خردمندانه نام این شهر را «شهر راز» نام نهاده و برگزیده بودند. شهر راز، شیراز قلب تپندۀ فرهنگ، هنر، تمدن و ادب ایرانی سده ها است که بر چکاد تاریخ می درخشد. سرزمینی که در خوراک، پوشاک، خنیاگری، هنر و آداب و آیین های گوناگون سخن های فراوانی برای گفتن دارد. تنها ای کاش مدیران و مسوولان فرهنگی شهر و سیاست گذاران، اَندکی اَندیشه کرده و از این همه داده های اَهورایی بهره برده تا روزگار آشفتۀ کنونی شهر، به کناری نهاده شود.
خوراک غم بر پلو شیرازی که به سازمان جهانی جهانگردی راه یافته است
بانو سلطانی در حال آماده سازی خوراک بومی و سنتی شیراز
بانو سعیده سلطانی، کُنشگر گردشگری خوراک
*پژوهشگرتاریخ ایران و میراث فرهنگی – راهنمای گردشگری – کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم – خبرنگار آزاد – دبیر انجمن مهرگان