خانۀ تاریخی توتونچی، دُردانۀ بافت قدیم شیراز

خانۀ تاریخی توتونچی، دُردانۀ بافت قدیم شیراز

خانۀ تاریخی توتونچی، دُردانۀ بافت قدیم شیراز تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری – سیاوُش آریا* خانۀ تاریخی نامدار به «توتونچی» در بافت قدیم شیراز با مِهرازی و آرایش های بسیار زیبای خود دلبری می کند و دُردانه ای است در دل یکی از کوی های قدیم شهر. به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، بافت های کهن شهرستان شیراز به اَنگیزۀ یک دستی، هماهنگی و نظم و زیست پیوستۀ مردم در درازای تاریخ در آن، از دید پژوهشگران و کارشناسان همیشه ارزش فراوانی داشته است. همچنین در بافت های کهن شیراز، روح زندگی و همدلی (صمیمیت) باشَندگان (ساکنان) همواره روان و مورد نگرش بوده است. از سویی، خانه های تاریخی در بافت های کهن شهرستان شیراز، نمود ویژه ای به بافت و کوی های (محله ها) قدیمی بخشیده و مایۀ سرزندگی بیشتر و آرامش مردم منطقه شده است. خانه های تاریخی را امروزه می توان چشم و چراغ کوی ها و بافت های کهن شهر دانست که بیانگر زیستی هوشمندانه و فرهنگی و پشتوانۀ هویتی باشندگان هر منطقه به شمار می آید. خانه هایی که از دید هنری، مِهرازی (معماری) و ارزش های فرهنگی همواره قلب تپندۀ شهرها بوده و مورد نگرش گردشگران برون مرزی و داخلی و شیفتگان هنر و تاریخ و فرهنگ است. خانۀ تاریخی «توتونچی» دُردانۀ بافت قدیم شیراز خانۀ تاریخی نامدار به «توتونچی» را باید دُردانۀ کوی قدیمی بهارستان و بافت کهن منطقه به شمار آورد که همچون نگینی درخشان در بافت قدیم شهر، می درخشد و دلبری می کند. به باور کارشناسان و پژوهشگران این خانۀ تاریخی – فرهنگی یکی از خانه های برجسته و چشمگیر دورۀ قاجاریه است که از آنِ شخص و فردی بوده و همین موضوع این یادگار فرهنگی را ویژه کرده و به آن غنای بیشتری بخشیده است. هنگامی که به درون خانه وارد می شویم، پس از گذر از یک راهرو کوچک و یک هَشتی با سقف آجرکاری های زیبا و چشمگیر، در سمت چپ وارد حیاط مرکزی خانه و در بخش شمالی بنا شده و با دیدن یک حوض پر آب زیبا و درختان و گلدان هایی که در جای جای خانه و راه پله ها نهاده شده است، اَندیشه و ذهن شما را درگیر کرده و برای دَمی از آن جهان بیرونی و پر از دود و دم و مادی و شلوغی و زندگی بد ماشینی بیرون آورده و به یک جایگاه ویژه و یا شاید یک تکه از بهشت خدا پرتاب می کند. درها و پنچره های چوبی، کاشی کاری های زیبا نمای بیرونی اتاق ها و ستون های ایوان شمالی با آن گچ بری های زیبا و هنرمندانه و چشم نواز، بوی کهنگی و تاریخ را به مشام می رساند. گل های نیلوفر آبی و ماهی های سرخ رنگ درون حوض در میانۀ حیاط در اَردیبهشت نامدار و دلربای شیراز و فصل بهار، خودنمایی می کند و آدمی را غرق در زیبایی کرده و به اَندیشه فرو می برد. چشم هایت از این همه زیبایی و هنر خیره شده و به هر سو که می نگری، بیشتر لذت برده و به آرامش می رسید. در اَندیشه های خویش غرق می شوید و به تاریخ و گذشته پرتاب. به یاد می آورید آن روزگاران را که همدلی و مهربانی و یک رنگی در خانه های تاریخی و بافت های کهن شهر پدیدار بود. به این می اَندیشید که باشَندگان چُنین خانه هایی با چه آرامشی زندگی می کردند و از دیدن این همه زیبایی و هنر، بی گمان هیچ گاه خسته و رنجور نشده و با عشق و مهر روزگار را سپری می کردند. هم چنان غرق اَندیشه های خویش و گرفتن نگاره های (تصاویر) خانه هستید که بانوی صاحب خانه شما را صدا می زند و ... بازشناسی خانۀ تاریخی توتونچی یادمان فرهنگی تاریخی خانه جلیل محبوب در بافت قدیم شهرستان شیراز و تهِ کوچۀ گرمابه بهارستان، کوی توتونچی با شمارۀ پلاک 2 و با دیرینگی دورۀ قاجاریه قرار دارد. ورودی خانۀ تاریخی جلیل محبوب (توتونچی) در بخش شمال باختری (غربی) جای دارد که پس از گذر از یک راهروی کوچک وارد حیاط کوچکی شده که در آن یک حوض سنگی بیضی شکل دیده می شود. در بخش باختری این حیاط ساخت و ساز دو اَشکوبه ای (طبقه) است که در اَشکوب یکم دو اتاق سه دری در هر دو سوی پلکان مرکزی قرار گرفته است. در گوشۀ خاوری (شرقی) حیاط، راهرویی است که به حیاط مرکزی اصلی راه پیدا می کند. اما ورودی اصلی خانه در سمت شمالی و دارای سر درِ آجری است. پس از گذر از آن به یک هَشتی و سپس به حیاط مرکزی می رسیم. در کنار هشتی، فضایی دیده می شود که حوض خانه بنا بوده و دارای نقشۀ هشت گوشه ای است. در دو سمت این حوض خانه ساخت و ساز دو اَشکوبه وجود دارد و در نمای بیرونی با آجرکاری و کاشی کاری آرایش (تزیین) شده است. در سه سوی حیاط مرکزی ساخت و ساز اصلی بنا وجود دارد و بدنۀ گوشۀ خاوری دارای تاق نماهای تزیینی است که با آجر و کاشی آرایش شده است. در گوشۀ شمالی یک ایوان ستون دار با چهارستون سنگی ترک دار در همکف و یک ایوان با پنج ستون گچی و سر ستون های گچ بری زیبا و چشم نواز در اشکوب بالایی دیده می شود. در پشت این ایوان دو اتاق تو در تو با درک های چوبی وجود دارد. در بخش جنوبی به وسیلۀ پلکان پرشکوه (مجلل) که با کاشی کاری زیبایی آرایش شده به تالار اَشکوب بالایی دسترسی پیدا می کنیم. فضای درونی این بخش در برگیرندۀ یک اتاق اصلی و دو اتاق در همسایگی آن است که به وسیلۀ درک های چوبی از هم جدا شده است. در گوشۀ باختری حیاط اصلی، اتاق پنج دری دیده می شود که در نمای بیرونی آن دو جرز کاشی کاری وجود دارد. در جرز سمت راست گزاره (عبارت) «درکارخانه حقیر میرزا عبدالرزاق 1328» و در جرز سمت چپ گزارۀ « نصر من الله و فتح القریب 1328» دیده می شود. پوشش کف حیاط به گونۀ آجر فرش است. از ویژگی ها این یادمان فرهنگی تاریخی می توان به فرم بنا، جایگاه (موقعیت) و از آرایش های زیبا و چشم نواز آن یاد کرد. عوامل تزیین شده و نوع آن ها : کاشی کاری با بهره گیری از کاشی های خشتی و نگینی، گچ بری در سر ستون های بخش شمالی، سقف ها و درک های چوبی، آجرکاری و پنجره های فلزی فرنگی پیچ از عنصرهای آرایشی به کار رفته در بنا است. دخل و تصرف در خانه، بسیار اَندک است و ساختار کلی آن به خوبی حفظ شده است. اما به مرمت و بِهسازی های فراوان و فوری نیازمند است. خانۀ تاریخی فرهنگی نامدار به توتونچی، خوشبختانه هم اینک کاربری مسکونی دارد و در مالکیت بانو پروین آیت است و به شمارۀ 8708 در تاریخ 10 خوردادماه 1382 خورشیدی با دیرینگی قاجاریه به ثبت ملی رسیده است. در این گزارش تنها به زیبایی های خانه توجه شده است و از کاستی های آن که نیاز فوری به مرمت و بهسازی است، چشم پوشی شده و امید است که هم اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان نگاهی ژرف تر و شایسته تری به این یادمان فرهنگی تاریخی ارزشمند داشته باشد و هم مالک بیشتر به آن رسیدگی و توجه کند. نگاره های زیر را که در اَردیبهشت ماه شیراز گرفته شده است، ببینید : در ورودی و دیواره خانه نامدار به توتونچی در بافت قدیم شیراز سقف آجری و زیبای هشتی و ورودی بنا که بسیار چشمگیر است بخشی از حوض و حیاط کوچک در ضلع غربی بنا پنجره های چوبی و آجرکاری و تزیینات بخش حوضخانه در قسمت بالایی ایوان ستون دار بسیار زیبای خانه توتونچی در بخش شمالی ستون ها و سقف زیبا در طبقه همکف در بخش شمالی خانه گچبری های زیبا و ارزشمند سر ستون های ایوان بخش شمالی بنا کاشی کاری های بسیار زیبای بخش اصلی از زاویه دید حیاط بنا که با انسان سخن می گوید ضلع جنوبی خانه از زاویه دید رو برو و ورودی به حیاط پلکان ضلع جنوبی خانه پنجره ها و شیشه های هفت رنگ زیبای اتاق ضلع جنوبی در پایان کار گل های زیبای نیلوفر آبی و ماهی های درون حوض در اَردی بهشت زیبای شیراز ما را واداشت تا نگاره ای بگیریم پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی – راهنمای گردشگری- کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم* – خبرنگار آزاد- دبیر انجمن مهرگان 1399/03/11 بازدید : 2096

تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری – سیاوُش آریا*

خانۀ تاریخی نامدار به «توتونچی» در بافت قدیم شیراز با مِهرازی و آرایش های بسیار زیبای خود دلبری می کند و دُردانه ای است در دل یکی از کوی های قدیم شهر.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، بافت های کهن شهرستان شیراز به اَنگیزۀ یک دستی، هماهنگی و نظم و زیست پیوستۀ مردم در درازای تاریخ در آن، از دید پژوهشگران و کارشناسان همیشه ارزش فراوانی داشته است.

همچنین در بافت های کهن شیراز، روح زندگی و همدلی (صمیمیت) باشَندگان (ساکنان) همواره روان و مورد نگرش بوده است. از سویی، خانه های تاریخی در بافت های کهن شهرستان شیراز، نمود ویژه ای به بافت و کوی های (محله ها) قدیمی بخشیده و مایۀ سرزندگی بیشتر و آرامش مردم منطقه شده است.

خانه های تاریخی را امروزه می توان چشم و چراغ کوی ها و بافت های کهن شهر دانست که بیانگر زیستی هوشمندانه و فرهنگی و پشتوانۀ هویتی باشندگان هر منطقه به شمار می آید. خانه هایی که از دید هنری، مِهرازی (معماری) و ارزش های فرهنگی همواره قلب تپندۀ شهرها بوده و مورد نگرش گردشگران برون مرزی و داخلی و شیفتگان هنر و تاریخ و فرهنگ است.

خانۀ تاریخی «توتونچی» دُردانۀ بافت قدیم شیراز

خانۀ تاریخی نامدار به «توتونچی» را باید دُردانۀ کوی قدیمی بهارستان و بافت کهن منطقه به شمار آورد که همچون نگینی درخشان در بافت قدیم شهر، می درخشد و دلبری می کند.

به باور کارشناسان و پژوهشگران این خانۀ تاریخی – فرهنگی یکی از خانه های برجسته و چشمگیر دورۀ قاجاریه است که از آنِ شخص و فردی بوده و همین موضوع این یادگار فرهنگی را ویژه کرده و به آن غنای بیشتری بخشیده است.

هنگامی که به درون خانه وارد می شویم، پس از گذر از یک راهرو کوچک و یک هَشتی با سقف آجرکاری های زیبا و چشمگیر، در سمت چپ وارد حیاط مرکزی خانه و در بخش شمالی بنا شده و با دیدن یک حوض پر آب زیبا و درختان و گلدان هایی که در جای جای خانه و راه پله ها نهاده شده است، اَندیشه و ذهن شما را درگیر کرده و برای دَمی از آن جهان بیرونی و پر از دود و دم و مادی و شلوغی و زندگی بد ماشینی بیرون آورده و به یک جایگاه ویژه و یا شاید یک تکه از بهشت خدا پرتاب می کند.

درها و پنچره های چوبی، کاشی کاری های زیبا نمای بیرونی اتاق ها و ستون های ایوان شمالی با آن گچ بری های زیبا و هنرمندانه و چشم نواز، بوی کهنگی و تاریخ را به مشام می رساند. گل های نیلوفر آبی و ماهی های سرخ رنگ درون حوض در میانۀ حیاط در اَردیبهشت نامدار و دلربای شیراز و فصل بهار، خودنمایی می کند و آدمی را غرق در زیبایی کرده و به اَندیشه فرو می برد.

چشم هایت از این همه زیبایی و هنر خیره شده و به هر سو که می نگری، بیشتر لذت برده و به آرامش می رسید.

در اَندیشه های خویش غرق می شوید و به تاریخ و گذشته پرتاب. به یاد می آورید آن روزگاران را که همدلی و مهربانی و یک رنگی در خانه های تاریخی و بافت های کهن شهر پدیدار بود. به این می اَندیشید که باشَندگان چُنین خانه هایی با چه آرامشی زندگی می کردند و از دیدن این همه زیبایی و هنر، بی گمان هیچ گاه خسته و رنجور نشده و با عشق و مهر روزگار را سپری می کردند.

هم چنان غرق اَندیشه های خویش و گرفتن نگاره های (تصاویر) خانه هستید که بانوی صاحب خانه شما را صدا می زند و ...

بازشناسی خانۀ تاریخی توتونچی

یادمان فرهنگی تاریخی خانه جلیل محبوب در بافت قدیم شهرستان شیراز و تهِ کوچۀ گرمابه بهارستان، کوی توتونچی با شمارۀ پلاک 2 و با دیرینگی دورۀ قاجاریه قرار دارد.

ورودی خانۀ تاریخی جلیل محبوب (توتونچی) در بخش شمال باختری (غربی) جای دارد که پس از گذر از یک راهروی کوچک وارد حیاط کوچکی شده که در آن یک حوض سنگی بیضی شکل دیده می شود. در بخش باختری این حیاط ساخت و ساز دو اَشکوبه ای (طبقه) است که در اَشکوب یکم دو اتاق سه دری در هر دو سوی پلکان مرکزی قرار گرفته است. در گوشۀ خاوری (شرقی) حیاط، راهرویی است که به حیاط مرکزی اصلی راه پیدا می کند. اما ورودی اصلی خانه در سمت شمالی و دارای سر درِ آجری است.

پس از گذر از آن به یک هَشتی و سپس به حیاط مرکزی می رسیم. در کنار هشتی، فضایی دیده می شود که حوض خانه بنا بوده و دارای نقشۀ هشت گوشه ای است. در دو سمت این حوض خانه ساخت و ساز دو اَشکوبه وجود دارد و در نمای بیرونی با آجرکاری و کاشی کاری آرایش (تزیین) شده است.

در سه سوی حیاط مرکزی ساخت و ساز اصلی بنا وجود دارد و بدنۀ گوشۀ خاوری دارای تاق نماهای تزیینی است که با آجر و کاشی آرایش شده است. در گوشۀ شمالی یک ایوان ستون دار با چهارستون سنگی ترک دار در همکف و یک ایوان با پنج ستون گچی و سر ستون های گچ بری زیبا و چشم نواز در اشکوب بالایی دیده می شود.

در پشت این ایوان دو اتاق تو در تو با درک های چوبی وجود دارد. در بخش جنوبی به وسیلۀ پلکان پرشکوه (مجلل) که با کاشی کاری زیبایی آرایش شده به تالار اَشکوب بالایی دسترسی پیدا می کنیم. فضای درونی این بخش در برگیرندۀ یک اتاق اصلی و دو اتاق در همسایگی آن است که به وسیلۀ درک های چوبی از هم جدا شده است. در گوشۀ باختری حیاط اصلی، اتاق پنج دری دیده می شود که در نمای بیرونی آن دو جرز کاشی کاری وجود دارد.

در جرز سمت راست گزاره (عبارت) «درکارخانه حقیر میرزا عبدالرزاق 1328» و در جرز سمت چپ گزارۀ « نصر من الله و فتح القریب 1328» دیده می شود. پوشش کف حیاط به گونۀ آجر فرش است.

از ویژگی ها این یادمان فرهنگی تاریخی می توان به فرم بنا، جایگاه (موقعیت) و از آرایش های زیبا و چشم نواز آن یاد کرد.

عوامل تزیین شده و نوع آن ها : کاشی کاری با بهره گیری از کاشی های خشتی و نگینی، گچ بری در سر ستون های بخش شمالی، سقف ها و درک های چوبی، آجرکاری و پنجره های فلزی فرنگی پیچ از عنصرهای آرایشی به کار رفته در بنا است.

دخل و تصرف در خانه، بسیار اَندک است و ساختار کلی آن به خوبی حفظ شده است. اما به مرمت و بِهسازی های فراوان و فوری نیازمند است.

خانۀ تاریخی فرهنگی نامدار به توتونچی، خوشبختانه هم اینک کاربری مسکونی دارد و در مالکیت بانو پروین آیت است و به شمارۀ 8708 در تاریخ 10 خوردادماه 1382 خورشیدی با دیرینگی قاجاریه به ثبت ملی رسیده است.

در این گزارش تنها به زیبایی های خانه توجه شده است و از کاستی های آن که نیاز فوری به مرمت و بهسازی است، چشم پوشی شده و امید است که هم اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان نگاهی ژرف تر و شایسته تری به این یادمان فرهنگی تاریخی ارزشمند داشته باشد و هم مالک بیشتر به آن رسیدگی و توجه کند.

نگاره های زیر را که در اَردیبهشت ماه شیراز گرفته شده است، ببینید :

در ورودی و دیواره خانه نامدار به توتونچی در بافت قدیم شیراز