سِپندارمَذگان را پاس بداریم یا ولنتاین که تهاجم فرهنگی است؟

پنج شنبه 9 فروردین 1403





سِپندارمَذگان را پاس بداریم یا ولنتاین که تهاجم فرهنگی است؟



 

 

 







تارنمای فرهنگی مهرگان گروه جشن های ایرانی سیاوُش آریا*

 

جشن «سِپَندارمَذگان» یکی از جشن های ارزشمند ایرانیان است که از دل تاریخ و هزاره های دور به ما رسیده و پاسداشت و برگزاری آن، بایسته و نشان اَرج گذاری به مادران و بانوان و از همه مهم تر پاسداشت فرهنگ نیاکانی خویش است. اما با این همه، بیش از یک دهه است که شوربختانه برگزاری روز ساختگی ولنتاین که نمود کامل تهاجم فرهنگی است به برکت برخی از خبرگزاری ها و روزنامه ها در میان برخی از جوانان کشور جا باز کرده است.

 

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، نگارنده در یکی دو دهۀ گذشته (که روز ساختگی ولنتاین در میان برخی از نوجوانان و جوانان کشور روایی یافته) هیچ گاه به گونۀ یادداشت یا گزارش به این جُستار نپرداخته است. زیرا نخست با برگزاری همه سالۀ جشن ایرانی سِپَندارمذگان یا اِسپَندگان به آموزش و پالایش فرهنگ دست یازدیده است و دو دیگر با آگاهی رسانی به روش های گوناگون، فرهنگ نژاده و ریشه دار نیاکانی را شناسایی (معرفی) و گوشزد کرده است. و اَنگیزۀ مهم دیگر آن هم، روز ساختگی ولنتاین و رخنۀ تهاجم فرهنگی بوده است.

نگارنده حتا از نام بردن چُنین روزی نیز، همیشه پرهیز کرده است و هرگز به آن بهایی نداده و نخواهد داد. ولی آن چه که، ما را واداشت یادداشت کنونی را بنویسیم در واقع، پاسخی است به گزارش یکی از خبرگزاری های فرهنگی و رسمی و مهم کشور که شوربختانه ندانسته یا دانسته، آگاهانه یا ناآگاهانه، " آب به آسیاب دشمن ریخته است" و مایۀ افسوس و نگرانی است از چُنین رسانه ای.


خبرگزاری دانشجویان، ایسنا در گزارشی با نام «ولنتاین، تهاجم یا کمبود فرهنگی؟» در گفت و گو با دو جامعه شناس به بررسی این روز پرداخته و در پایان گزارش به این نتیجه رسیده است که ما با کمبود فرهنگ رو به رو هستیم و این روز، نیاز جامعه است و باید آن را برگزار کنیم تا جای تُهی فرهنگی ما با این روزها پُر شود و بهتر است به جای مقابله با چنین روزهایی، آن ها را به رسمیت بشناسیم!؟


در این بخش نگاهی به این گزارش یک سویه انداخته و ناآگاهی نویسندۀ ارجمند و کارشناسان را بررسی خواهیم کرد.

گزارش ایسنا این گونه آغاز شده است : ولنتاین یا روز عشق دیگر برای کمتر کسی ناشناخته مانده است. به هر روی، دست کم یک دهه از گسترش (شیوع) این پدیدۀ فرهنگی در جامعۀ شهری ما می گذرد و در این مدت، جای خود را حسابی در میان نوجوانان، جوانان و حتا شماری (تعدادی) از میانسال ها، باز کرده است.

ولنتاین سنتی است که ریشۀ ایرانی و حتا شرقی ندارد، بلکه درست از دل باختر (غرب) از ایتالیا و از تاریخ شاهنشاهی (امپراتوری) روم و تاریخ عیسویت (مسیحیت) سر برآورده است.

پس از آن، نویسنده به افسانۀ شکل گیری این روز در سال 269 میلادی پرداخته و آن روز سراسر دروغ و ساختگی را با آب و تاب فراوان بیان کرده است.

 اگر نویسندۀ گرامی در گزارش خویش، بررسی بیشتری انجام داده و با تاریخ آشناتر بود، می دانست که این روز افسانه ای بیش نبوده و در چند دهۀ گذشته از سوی همان باختر و استعمار ساخته و پرداخته شده و در میان کشورهای در حال توسعه به ویژه خاورمیانه گسترش پیدا کرده است. حال می بینیم که این روز در باختر و به ویژه ایتالیا آن چنان که باید و شاید نه جا افتاده و نه مورد پسند و اقبال فرهیختگان آن کشور جای گرفته است.

شوربختانه باید پذیرفت دولت های استعماری برای رخنه در کشورهای دارای تمدن و فرهنگ دیرینه و برای جدایی و تفرقه اَفکنی میان مردم و در فرجام تجزیۀ کشورها، از راه فرهنگی ورود پیدا کرده اند و گاهی نیز، در این راه کامیاب (موفق) بوده اند. اما کشوری همانند ایران که دارای تمدن و فرهنگ پرباری (غنی) بوده و است، چرا و چگونه مورد یورش فرهنگی دیگر کشورها قرار می گیرد. ایراد کار در کجاست. آیا به راستی ما با کمبود فرهنگ رو به رو بوده و تهی از فرهنگ هستیم؟ و آیا....


نویسندۀ ارجمند ایسنا در بخش دیگری از گزارش با نام «چرا ولنتاین در ایران فراگیر (شایع) شده است؟»، می نویسد : برآورده کردن نیازی از نیازهای انسان اَنگیزۀ پذیرش فرهنگ‌های غیرخودی است. بر پایۀ جُستار «اشاعه فرهنگی و فرهنگ‌پذیری» نوشتۀ سمانه نیکنام، آن دسته از عنصرهای فرهنگی، جهانی می‌شود که نیازی از نیازهای انسان را برآورده کند. از همین روی، انگیزۀ رشد و روایی یافتن فرهنگ ولنتاین در ایران آن است که نیازی را پاسخ می‌دهد، از این موقعیت با عنوان «خلأ فرهنگی» یاد می‌شود. با این نگاه، پذیرش پدیده‌های فرهنگی به انگیزۀ کمبود یا خلأهای فرهنگ خودی است و طبیعتاً پذیرش فرهنگ تازه با آرمان (هدف) جبران آن، کمبود است.

شاید برای گسترش این دیدگاه نیاز باشد مفهوم «جهانی شدن» را پیش بکشیم. جهانی شدن یعنی تبدیل جهان به یک مکان واحد. بنا براین تعریف، جهانی شدن ارتباطات انسان‌ها را گسترش می‌دهد و از این روش تبادل فرهنگ‌ها به آسودگی فراهم می‌شود. فرآیند جهانی شدن به انگیزۀ اینترنت و شبکه‌های مجازی و ماهواره‌ محقق و در نتیجه فرصت آشنایی و ارتباط انسان‌ها با فرهنگ‌های دیگر آسان تر شده است. از همین روی است که ولنتاین از یک پهنۀ فرهنگی محدود به پهنه‌های دور و نزدیک جهان راه می‌یابد


اما در پاسخ به این بخش از گزارش نویسنده باید گفت : نخست این که، ولنتاین ساختگی و افسانه پردازی است و به هیچ روی نمی تواند یک پدیدۀ  فرهنگی باشد و روشن نیست که نویسنده چگونه از آن با نام یک پدیدۀ فرهنگی نام می برد. دو دیگر از کمبود فرهنگ و نیازهای فرهنگی انسان در یک جامعه، نام برده شده است. حال آن که در ایران، ما نه تنها با جستار کمبود فرهنگ و پر کردن نیازهای امروز جامعه رو به رو نیستیم، بلکه فرهنگ ایرانی، آن اندازه گران مایه و پر بار است که بتواند با آسودگی نیازهای فرهنگی کشور را فراهم نماید.

در این جا نیاز است که اشاره شود، شوربختانه دولت مردان ما در سه چهار دهۀ گذشته با عملکرد بسیار بد و ضعیف خویش در زمینه های فرهنگی، انگیزه ای برای خودباختگی بخشی از جوانان و فراز مغزها شده اند. در کشوری که با نمونه های فراوانی از جشن های گوناگون ملی و میهنی همانند جشن سپندارمذگان، سده، تیرگان، مهرگان و ... رو به رو بوده و هستیم، دیگر چه نیازی است که به برخی از فرهنگ های ناپخته و بی مایۀ باختریان و دیگر کشورها رو بیاوریم؟ اگر دولت مردان ما از برگزاری جشن های ملی ایرانی و برخی از همایش ها و نشست های فرهنگی در کشور و به ویژه در شهرستان ها در این چند دهه پیشگیری کرده اند، آیا گناه را باید به پای فرهنگ ایرانی گذاشت. آیا فرهنگ ایرانی با کمبود رو به رو بوده و از درون تُهی است؟ آیا باید به دنبال جشنی به نام عشق در فرهنگ ایرانی بگردیم. یا این که به باور نگارنده، همۀ جشن های ایرانی را باید جشن عشق، مِهرورزی، دوستی، مهربانی و یکپارچگی و همبستگی ایرانیان در درازای تاریخ دانست.

آیا جهانی شدن را می توان به پذیرش تهاجم فرهنگی که دستاورد استعمار بوده، در پیوند دانست. در این که، داد و ستد فرهنگی از هزاره های دور در میان کشورها روایی داشته و ایران هم برخی از فرهنگ های نیک و خوب را از دیگر کشورها گرفته و برخی از چیزها را هم به آن ها داده است، هیچ دودلی ای (تردیدی) وجود ندارد. ولی به هیچ روی، جهانی شدن به معنای پذیرش تهاجم فرهنگی آن هم از نوع ولنتاین کم مایه و ساختگی نبوده و نیست. پاسخ های بسیار روشن و آشکار دیگری می توان به این بخش از گزارش داد که در این جا، نمی گنجد و از حوصلۀ خوانندگان به دور است.


نویسندۀ گرامی در دنبالۀ گزارش در گفت و گو با جامعه شناسان، جستارهایی را به میان آورده است که تنها به یک بخش کوتاه از آن پرداخته و روشنگری خواهیم کرد. جامعه شناس ارجمند در پاسخ به پرسش خبرنگار ایسنا که گفته است : آیا ولنتاین مصداق تهاجم فرهنگی است؟ این گونه، پاسخ داده است : درست است که ما ایرانی هستیم و در یک کشور اسلامی زندگی می‌کنیم، ولی در عین حال انسان هستیم و همۀ انسان‌ها نیازهایی دارند که پیوندی به غرب و شرق جغرافیایی ندارد. نیاز به عشق و محبت یکی از این نیازهاست. چنین روزی در باختر(غرب) شکل گرفته و به کشورهای دیگر هم وارد شده است.

 چرا انتقال دانش، نوآوری ها (ابداعات) و ابتکارات تکنولوژیکی باختر به ایران را تهاجم به شمار نمی آوریم و با جان و دل آن را وارد کشور می‌کنیم، بنابراین اگر قرار بر نفی باختر است، باید بهره گیری از دانش و فناوری باختر هم نفی شود. چگونه گوشی تلفن همراه (موبایل) یا خودرو آخرین مدل ساختۀ غرب را نفی و با آن مقابله نمی‌کنیم و آن را تهاجم نمی‌دانیم، ولی هنگامی که به رد و بدل شدن فرهنگ‌ها می‌رسیم، جستار تهاجم فرهنگی مطرح می‌شود. از دید من شکل مواجهه با ولنتاین نادرست (غلط) است.


اما گویا جامعه شناس گرامی آگاهی ناچیزی از جستار فرهنگ دارند و آن را با تکنولوژی و نوآوری های روز جهان یکی می پندارند. مهم تر از همه، این که ولنتاین سراسر دروغ و ساختگی است و بی گمان و بدون هیچ چیزی، تهاجم فرهنگی به شمار می آید. اگر پای نیاز به مهر، فروتنی و مهربانی در میان باشد چه چیزی پربارتر از فرهنگ ایرانی و جشن های ملی و میهنی که ریشه در آیین و آداب گذشتگان پاک نهاد ما دارد، است. و از پایه و بُن پیش کشیدن و سنجیدن تکنولوژی با پدیدۀ فرهنگ نادرست و ناروا است. شوربختانه در میان دانش آموختگان و تحصیلکرده های جامعۀ امروز ما، نقش هویت ایرانی و آشنایی با تاریخ و فرهنگ گذشتگان بسیار ناچیز و اندک است و بیش تر دانشگاهیان و جوانان ما، آگاهی چندانی از فرهنگ، هنر و تاریخ ایرانی نداشته و ندارند...

همین ماه گذشته بود که خبرگزاری ایرنا در گزارشی نوشت :  امسال 5 میلیون درخت کاج در تهران هم زمان با سال نو میلادی به فروش رفته است. حال آن که شمار پیروان آیین عیسویت در تهران به 250 هزار تَن (نفر) هم نمی رسد! و «تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل».


در این جا و برای آن که جستار به درازا نکشد، ناگزیر هستیم یادداشت پیش رو را به پایان برسانیم و تنها نتیجه گیری کوتاهی داشته باشیم. جشن سپندارمذگان یا همان اِسپندگان با تاریخ و گاهشمار امروزی برابر است با 29 بهمن ماه خورشیدی (5 اسپند  ماه باستانی و یا مَزدایی) که جشن پاسداشت زن و زمین است و نشانۀ مهر، فروتنی و بردباری است. ولنتاین را با هوشیاری و آگاهی چند روز زودتر در 25 بهمن ماه جا انداخته و برگزار می کنند. آیا این نزدیکی جای پرسشی در اندیشه ها پدید نمی آورد؟

و در پایان باید دانست که آیین و دین عیسویان بسیار از آیین مهر ایرانی تاثیر پذیرفته است و بیشتر نمادها و نشانه های ایرانی در آن، آشکار و پیدا است... پس بهتر است تاریخ را دوباره بخوانیم و آگاهی های خود را از تاریخ و فرهنگ ایرانی بیش از پیش کرده و بالا ببریم و پاسدار و نگاهبان جشن های ایرانی و فرهنگ پرمایۀ خویش باشیم.


برای آگاهی از گزارش کامل ایسنا به کد خبر 98111511137، چهارشنبه 16 بهمن ماه در بخش فرهنگ عمومی سری بزنید.

اما جشن سپندارمذگان، جشن پاسداشت زنان و مادران ایرانی است. روز عشق، دلدادگی، مهر، فروتنی و بردباری است. آن را پاس داشته و از یاد نبریم.

می ستاییم زنانی را که در پیِ درستکاری و راستی سرآمد شده اند (کتاب اوستا).

29 بهمن ماه، جشن سپندارمذگان همایون باد.ایدون باد، ایدون ترج بادا

 

 

 

 





 

*پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی راهنمای گردشگری کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم خبرنگار آزاد دبیر انجمن مهرگان

 



1398/11/22
بازدید : 2244


دیدگاه ها

مارال آریایی

سپاس از گزارش پربارتان، شوربختانه تبلیغاتی که برای ولنتاین در شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های فارسی کشورهای بیگانه صورت می‌گیرد بسیار فراتر از کوشش‌های کنشگران فرهنگی در ایران است. از سوی دیگر بسیاری فرنگ را مکانی آرمانی می‌شناسند و با برگزاری چنین جشن‌هایی انگار می‌خواهند به رویای دست‌نیافتنی خود برسند

فردین یوسفی

ما باید بیشتر بکوشیم... مشکل بزرگ جامعه ما فرهنگ است

دیدگاه خود را بنویسید