تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری – مارال آریایی*
پاییز فصلی زیبا برای همگان است، به گونه‌ای که آن را پادشاه فصل‌ها نامیده‌اند. ریزش برگ‌ها، رنگ به رنگ شدن آن‌ها و رهایی از گرمای تابستان همگی زیبایی پاییز را دو چندان می کند، ولی پاییز تنها در فصل پاییز زیباست.
در کشوری چون ایران که دارای چهار فصل با آب و هوای گوناگون است، همه در فصل زمستان چشم به راه برف و بوران هستند، ولی اِنگار فصل‌ها جایشان را گم کرده‌اند.
سال در نزد ایرانیان در دوره ای دارای فصل نبوده، زمانی شامل دو فصل زمستان ده ماهه و تابستان دو ماهه بوده و زمانی دیگر تابستان هفت ماه (از فروردین تا آبان) و زمستان پنج ماه (از آبان تا فروردین) بوده و سرانجام از زمانی نسبتاً کهن به چهار فصل سه ماهه بخش‌بندی شده است.
واژه پارسی پاییز را برگرفته از pāti-z(a)ya- به معنای «نزدیک زمستان» دانسته‌اند. این واژه آمیخته‌ای از pāti پیشوند به معنای «نزدیک، کنار» و z(a)ya «زمستان» برگرفته از اَوستایی zyam «زمستان» است. (فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی پوشینه یکم، نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی به نویسندگی محمد حسن‌دوست)
تمدن‌های بزرگ در ایران همیشه در کنار آب ها پدید آمده و در پی آن پیشه‌ها و هنرهای بسیاری زندگی مردمان را همراه بوده است.
شوربختانه در دهه‌های گذشته از یک سو با گرم شدن زمین و از سوی دیگر افزایش جمعیت، بی‌توجهی مردمان و مسوولان در ایران بارندگی‌ها کاهش یافته، فصل‌ها دگرگون شده و بیشتر بینندۀ فصل‌های پاییز و تابستان هستیم.
از آن‌جایی که ایران سرزمینی بیشتر خشک و گرم است، اندک بودن ریزش بارندگی تنش‌های بسیار در پی دارد، چنان‌چه تاکنون چندین بار درگیری‌هایی در شهرهای گوناگون دیده شده است.
وضعیت بحرانی ایران را نیز ناسا در گزارش خود دربارۀ گرمایش جهانی و خشکسالی در ۳۰ سال آینده آورده است که براساس این بررسی ۴۵ کشور جهان در برابر خشکسالی شدید جای دارند. در این فهرست ایران رتبۀ چهارم را دارد.
ناسا پافشاری می کند که دور نیست میان 30 تا 40 سال آینده، بخش های پهناوری از ایران به بیابان مطلق تبدیل شوند. تاثیرات گرمایش زمین و پیامدهای آن همچون خشکسالی به اندازه‌ای جدی است که هشدارها برای مهار گازهای گلخانه‌ای و پیشگیری از پیامدهای ناگوار همانند سیل جاری شده است.
آری پاییز پادشاه فصل‌ها است، اگر فصل‌های دیگری وجود داشته باشد. برای کاستن بحران‌های پیش‌آمده، می‌توان کارهای بسیاری انجام داد به شرط آن‌که افزون بر گوش فرا دادن دستورهای لازمه، در انجام آن‌ها کوشا باشیم و از سودهای کوتاه مدت چشم‌پوشی کنیم.
نگاره‌های زیر از روستای «آغشت»، نامدار به آب و آیینه از بخش های دهستان برغان در بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ است که در کنار رودخانه پرآب «گلین رود» پدید آمده است و به انگیزۀ داشتن زمستان‌هایی سرد و تابستان‌هایی معتدل و داشتن باغ‌های میوه، گردشگران بسیاری را به سوی خود کشانده است، ولی شوربختانه به انگیزۀ بارش اندک برف و باران امسال برگ‌ها هم‌چنان پای درخت پاییز را نمایان می‌کنند.
واژه آغشت از دو واژه «او» به معنای آب و «غش» به معنای اَنباشته‌شدن ساخته شده و درکل به معنای آب بسیار است.
اگر سرما و بارش به‌اندازه‌ای نباشد که باعث فرسودگی گیاهان بر زمین افتاده شود، چرخش همیشگی طبیعت صورت نخواهد گرفت و سال‌به سال دیگرگونی آب‌وهوا را بیشتر خواهیم دید.
مردم بومی در بخشی از خاطرات خود در سال‌های دور از برف‌ها و باران‌های بسیار می‌گفتند که حتا توان گذر از کوچه را نداشتند و بایستی تونلی در دل برف می‌ساختند و همگی افسوس می‌خورند که امروز هیچ خبری نیست
این کوه در روستای آغشت کوه «سرشیر» نامیده می‌شود
برخی باور دارند در پاییز پس از بارندگی‌های بسیار گیاهان رشدی دوباره می‌کنند که نشان از بهار عارفان است، حتا سبزی این گیاه نشانی از بهار عارفان را ندارد؛ چون در طبیعت هیچ گیاه سبزی که تازه جوانه بزند دیده نمی‌شود
مردم روستا با ساخت و سازهای مدرن گریزی برای سرما داشتند ولی ندانستند که با ساخت و سازهای بی‌رویه و آمدن تکنولوژی بالا به درون روستاها طبیعت بازتاب دیگری از خود نشان خواهد داد
غروبی زیبا ولی در پس آلودگی بالا
برخی باور دارند ابرها که به کلان‌شهرها می‌رسد از هم گسیخته شده و باران‌زایی را از دست می‌دهند
زمین‌ها به اندازه‌ای خشک هستند که هیچ گیاه سبزی به چشم نمی‌خورد!
مردم باور دارند قاصدک‌ها پیام‌آوران نیکی‌ها هستند، چشم‌به‌راه روزهای نیک می‌مانیم
*هَموند انجمن مهرگان – خبرنگار