فرزان ایرانیان ازبرپایی جشن تنها سُروروپایکوبی نبود

تارنمای فرهنگی مهرگان- گروه جشن های ایرانی- مارال غلامی*

فرا رسیدن پاییز نوید ماه مهر و بهانه‌ای برای مهربانی است.کشاورزان فرآورده‌های کشاورزی خود را گردآوری کرده و برای زمستان آماده می‌شوند.بابرگذاری جشنی افزون برنیایش یزدان،شادی وسُرورکرده سپس با بخشش به نیازمندان سپاس گذاری خود را به یزدان نشان می‌دهند.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان ، جشن مهرگان از جشن‌های بسیار کهن ملی ایران است که نشان‌دهندۀ پیروزی فریدون و به بند کشیدن زهاک(ضحاک)است.دراين جشن ايرانيان حتاباپوشيدن رَدای ارغواني رنگ همراه با دسته‌های نوازندگان و خُنياگران به رامشگری(رقص)گروهی وپايكوبی ونوشيدن می‌پرداخته‌اندوشوَند(دلیل) نام‌گذاری مهرماه برابری سردی و گرمی هوا و شب و روز است که عدالت و برابری یکی از ویژگی‌های میترا است.

به همین انگیزه،تارنمای فرهنگی مهرگان گفت‌و گویی با سیمین حَقی، پژوهشگر و نویسنده نَسک(کتاب)«نام ماه‌های ایرانی»انجام داده است که در پِی می آید.وی افزون برنابرابری روز جشن در گذشته و امروز به بررسی مینُوی(معنوی) جشن مهرگان می‌پردازد.

این پژوهشگرتاریخ وفرهنگ ایران می‌گوید:« نیاکان‌ ما در هزاران سال پیش روز دهم مهر ماه را مهر روز می‌نامیدند. گاه‌شماری ساعتی با نجومی در هر 24 ساعت چند ثانیه با هم اختلاف دارند و درپایان سال این اختلاف‌ها به کَبیسه شناسانده‌شده‌است. به‌شوَند ناهماهنگی بین این‌دو گاه‌شماری چرخشی ایجاد شد و درگاهشماری امروزی 16 مهرماه را مهرروزبه‌شمار می‌آورند.این دیگرگونی رادر روز نخست هر ماه که اورمزد نام دارد می‌توان دید.چنان‌چه دراسپند (اسفند)روز نخست اورمزد نیست . هرچند این نهاده(موضوع)بسیارویژه‌ای برای به وجود آمدن رای‌های گوناگون در انجام برگذاری جشن‌ها نیست».

باید به بار مینُوی جشن‌ها توجه داشت

سیمین حقی ازمهرورزی ایرانیان به یک‌دیگرسخن می‌گوید:«ایرانیان ازگذشته‌های بسیاردور زمانی که نام روزوماه برابری می‌کرد،جشن می‌گرفتند،فرزان(فلسفه)جشن آن بودکه دردوده،بزرگِ دودمان،درتیره بزرگِ تیره،درخاندان بزرگِ خاندان،درخانواده بزرگِ خانواده و درسرزمین "خَشَترَوَئیریَه" (پادشاه)سرزمین،خوانی(سفره‌ای)بگستراندتا دستاویزی شود دیگر افراد دودمان،تیره،خاندان،خانواده و مردم سرزمین گرد هم آیند».

او ادامه می‌دهد:«در روز جشن توانمندیا نوانمنددر چِهر نُمادین خوانی می‌چیند و نُمایی از آن‌ چیزی را که دردرازای سال،فصل،ماه و روز به‌دست آورده را درخوان قرار می‌دهدتا نیازمندان ازخوان بهره ببرند.زیرافرزان(فلسفه)ایرانیان ازبرپایی جشن تنها شادی، سُرور و پایکوبی نبود؛(هرچندشادی رُوان را شاداب می‌کند وجانی نو می‌بخشد)بلکه پرداختنِ توانمندبه نیازمند بودکه بار و برش بی نیازی همگان بود.به همین رو،درهیچ دوده،خاندان و تیره‌ای نیازمندی وجودنداشت وهازمان(جامعه)آسایش و آسودگی(امنیت)ویژه‌ای داشت،چنان‌چه درشهری مانند،گُنابادتا 35سال گذشته زندانی وجود نداشت و این شیوه از فرزان بنیادی(اصلی)جشن بود».

حَقی افزود:«مهرگان هم‌سنگ نوروز ارج داشت و یکی ازسپنتاترین(مقدس‌ترین)جشن‌های ایرانی بود.این جشن هزاران سال در ایران، بر بنیاد آیین هایِ مردم سازِ کیشِ مهر(آیین دیویسنان)در مهرروز از مهرماه برگذار می‌شد و سینه به سینه؛جان گرفت و پویا شدو درچهرآیین‌ ودیدگاه‌ِ زندگانی،امروزه به دست مارسیده‌است.چنان‌چه در شاهنامه گذری از آن را از آیین دیویَسنان به مَزدیسنان می­ توان دید».

«مهر» میدان رُبایش زیبایی است

نویسندۀ  نَسک «نام ماه‌های ایرانی»دربخش دیگری از سخنانش می‌افزاید:« درایران،جشن،نُمادی ازپرداختن به یک‌دیگر تا شناختِ یگانگیِ هستی است و ما نیز باید از اینگونه نمادها الگو برداریم و هم‌سنگ خورشید که بی‌دریغ و بدون هیچ چشم­ داشتی  به همۀ زمین می‌تابد،به همگان مهر بورزیم».

این پژوهشگرتاریخ و فرهنگ ایران درپایان،پیامِ خود را برای ایرانیان چنین بیان می‌کند:«واژۀ  مهرازپیمان،عشق و دوستی سخن می­ گویدودرزیباترین چهر،فرازمانی ازاستاد غلامرضا دادبه به یاد دارم که می‌گوید"عشق یا مهر؛میدانِ رُبایش زیبایی است".

 هر کس با توان خود درچهری خردمندانه؛ نُمادی است از مهر،پیمان،راستی،درستی و اندیشه‌ای سرشار از زندگی.

به همین رواگرهریک ازما چنین جایگاهی را بشناسیم،گمان می‌کنم که بارمینَوی(معنوی)خودرابسته و وام(دِین)خود را به کارگاه هستی پرداخته‌ایم.

*هَموَند(عضو) انجمن مهرگان- فعال فرهنگی تهران- خبرنگاراَمُرداد