حَریم سنگ نگارۀ ساسانی «گویُم» شکسته شد

پنج شنبه 9 فروردین 1403





حَریم سنگ نگارۀ ساسانی «گویُم» شکسته شد



 









تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*

 

 

مالک باغی که سنگ نگارۀ ساسانی نامدار به «گویُم» در آن جای گرفته است به تازگی در حَریم و عَرصۀ این نگارکَند ساسانی ارزشمند و ملی، اتاقکی را ساخته و حَریم آن را شکسته و خَدشه دار کرده است.

 

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، «گویُم» نام شهرکی در منطقۀ 10 شیراز است. این شهرک در گذشته یک روستا در نزدیکی شیراز بوده است که با توجه به ابلاغیه استاندار و همچنین مصوبۀ شورای شهر شیراز به همراه روستای «دوکوهَک» از پیرامون بخش مرکزی در سال 1391 خورشیدی به شیراز الحاق شده است.

 

اما سنگ نگارۀ بهرام دوم که یکی از ارزشمندترین نگارکَندهای (نقش برجسته) دورۀ ساسانیان است در درون باغی و بر سینۀ کوهساری تراشیده شده است. این باغ که گِرداگرد آن نیز، دیوار بزرگی کشیده شده است، دارای مالک شخصی است. مالک باغ به تازگی و با سرپیچی از قانون های میراث فرهنگی در عَرصه و حَریم سنگ نگارۀ ساسانی بهرام دوم و در درون باغ، اتاقکی را با بلوک سیمانی (تابوک) ساخته است و در واقع، با زیر پا گذاشتن قانون به حریم و عَرصۀ اثر ملی دست اَندازی (تجاوز) کرده و حریم آن را خَدشه دار و شکسته است.


نکتۀ در خُورنگرش این است که، سنگ نگارۀ ساسانی نامدار به «گویُم» حَریم و عَرصۀ مصوب دارد. به سخنی دیگر، هرگونه دَخل و تصرف، ساخت و ساز و غیره در عَرصه و حَریم سنگ نگارۀ «گویم» ممنوع بوده و تخلف به شمار می آید. همچنین ضابطه ها و قانون آثار تاریخی و ملی که در اختیار افراد خصوصی است، از سوی ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان ها به مالکان ابلاغ می شود و آن ها از جزییات و ریز ضابطه ها آگاهی کامل دارند. با این همه، مالک باغ با سرپیچی از قانون و ضابطۀ عَرصه و حریم در نزدیکی سنگ نگارۀ بهرام دوم، دست به ساخت و ساز زده است که تخلف بوده و حتا جُرم به شمار می آید.

 

 

داستان ساخت اتاقک در حریم سنگ نگارۀ گویُم

 

 

محمد توکلیان (مَزدک) که از بومیان منطقه و از دوست داران میراث فرهنگی است در همین زمینه به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « مالک قدیمی باغ  در چندین ماه گذشته، بنا بر اختلاف و دشواری هایی که بر سر باغ داشته، آن را به فرد دیگری داده است. شوربختانه مالک تازه باغ نزدیک دو ماه پیش، این اتاقک را با بلوک سیمانی در حَریم و نزدیکی اثر ملی و در درون باغ خویش ساخته است که برپایۀ قانون و ضابطه های میراث فرهنگی، تخلف به شمار می آید. همچنین اتاق هایی که در گذشته های دور (بیش از 25 سال پیش) در عَرصه و حریم سنگ نگارۀ بهرام دوم ساخته شده بوده، در همان زمان تخلف به شمار می آمده است. اما شاید آن زمان زیاد به قانون توجهی نمی شده و یا نظارت ها کمتر بوده است. از سویی، امروزه پاس داشت و نگهبانی از آثار تاریخی و فرهنگی در میان مردم از حساسیت بیشتری نسبت به گذشته، برخوردار است و مسوولان و به ویژه مردم آگاه تر شده و به تاریخ و فرهنگ دیرینۀ خود بیشتر بها می دهند».

 

این دانش آموختۀ کارشناسی اَرشد تاریخ در بخش دیگری از سخنانش گفت : « سنگ نگارۀ ساسانی بهرام دوم در گویُم از جمله ارزشمندترین نگارکَندهای دورۀ ساسانی است که شاهنشاه ایران را به گونۀ تک در کنار آبشاری فصلی نشان می دهد و همین جُستار، ارزش آن را دوچندان کرده است. آبشاری که در جلوی بهرام دوم قرار دارد تا 60 – 70 سال پیش به گونۀ فصلی روان بوده است و پدران ما از آن آگاهی داشته اند. در بالای کوه هم هنوز کمابیش برخی از دستکَندهای آبی وجود دارد و می توان آن ها را دید».

 

 

تابلوی معرفی سنگ نگارۀ بهرام دوم، ناپدید شده است!

 

 

نکتۀ شگفت اَنگیزی که در بازدید میدانی، نگارنده با آن رو به رو شده و جای اَفسوس و دریغ دارد، این است که، تابلوی شناسایی (معرفی) سنگ نگارۀ بهرام دوم که در گذشته در کنار استخر آب و درِ ورودی باغ قرار داشته است و در آن به ضابطه های میراث فرهنگی نیز، اشارۀ مستقیم دارد به تازگی از سوی مالک باغ از بیخ و بُن و از زمین کَنده شده و گویا در جایی آن را پنهان کرده است! خوشبختانه نگارنده در بازدیدهای میدانی و بررسی های سال های گذشته، توانسته بود از تابلو نگاره ای (تصویری) بگیرد و در بایگانی نگه دارد. به هر روی، چیزی که روشن است مالک باغ برای آسان تر و ساده تر شدن ساخت و ساز غیرمجاز و عادی نشان دادن آن و با زیر پا گذاشتن قانون، تابلوی شناسایی اثر ملی را از زمین کَنده و شاید در جایی پنهان کرده و یا آن را از میان برده باشد!

 

با این همه، نگارنده بر پایۀ مسوولیت اجتماعی و خویشکاری (وظیفه) ملی میهنی خود، به ادارۀ کل میراث فرهنگی استان و مرکز رفته و موضوع ساخت و ساز را به کارشناسان اَمر آگاهی داده است. به گفتۀ کارشناسان میراث فرهنگی، سنگ نگارۀ بهرام دوم در «گویُم» اثری شناخته شده است و دارای حریم و عَرصۀ مصوب است و ساخت اتاقک که در عَرصۀ اثر انجام گرفته است، تخلف به شمار می آید و باید بَرچیده شود. همچنین نگارنده موضوع ساخت اتاقک را تلفنی به آگاهی یگان حفاظت میراث فرهنگی رسانیده است تا آن ها پس از بازدید بتوانند در محاکم قضایی بر علیه مالک باغ شکایت کرده و سازۀ ساخته شده را بَرچینند.

 

 

سنگ نگارۀ بهرام دوم در گویُم

 

 

در شهرک «گویُم» شیراز سنگ نگاره ای وجود دارد که از آنِ بهرام دوم، پادشاه ساسانی است. این سنگ نگاره در بلندای (ارتفاع) هشت متری از سطح زمین بر بدنۀ کوهساری تراشیده شده است. سنگ نگاره درون کادری جای دارد. درازای آن دو متر و 90 سانتی متر و پهنایش یک متر و 70 سانتی متر است. شیوۀ تن پوش پادشاه همانند شکل جامۀ بهرام دوم در نقش رستم مَرودشت است و تا روی کفش کشیده شده است. روی نقش به سوی آبشار و یک دست بر روی شمشیر و دست راست پادشاه رو به جلو بلند کرده است. تاج گوی مانندی بر میان سر شاه و روبان آن تا کمر آویزان و گیسوان پُرپشتی تا روی دوشش ریخته است. این سنگ نگاره در فاصله ای نزدیک به آبشار قرار گرفته است. از همین روی، شاید بتوان برای آن کاربری آیینی در نظر گرفت. به ویژه که دست راست شاهنشاه رو به جلو و در واقع، رو به روی آبشار است و همین جستار، عمل آیینی بودن آن را تقویت می کند.

 

همچنین نقش بهرام دوم، آسیب های فراوانی بر اثر گذشت زمان و عوامل طبیعی و محیطی و بدتر از همه، به وسیلۀ عوامل انسانی دیده است. تا آن جا که، صورت پادشاه ساسانی به گونۀ کامل آسیب دیده و دیگر قابل شناسایی نیست و نیازمند فوری مرمت و بِهسازی است. از سویی، در واپسین بازدید نگارنده به سال 1395 خورشیدی، وضعیت نقش ساسانی به ویژه در بخش صورت بسیار بهتر بوده است و همین بیانگر آسیب های انسانی بوده که در سه چهار سال گذشته، صورت گرفته است.

 

کارشناسان اَمر، سنگ نگارۀ نامدار به «گویم» را یکی از ارزشمندترین نگارکَندهای ساسانی می دانند که از اهمیت بسیار فراوانی از دیدگاه پژوهش های تاریخی و باستان شناختی برخوردار است و پاس داری و حفاظت بایسته و شایسته از آن، اَمری ضروری به شمار می آید.

 

سنگ نگارۀ ساسانی بهرام دوم در «گویم» با شمارۀ 937 در تاریخ 10 آذرماه 1354 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است و هرگونه دخل و تصرف یا آسیب در آن به موجب ماده 564 قانون مجازات اسلامی، تخلف بوده و پیگرد قانونی دارد.

 

 

در زیر نگاره هایی که به تازگی گرفته شده است را ببینید :  

 

 



ساخت اتاقکی در حریم درجه یک اثر ملی، که حریم و عرصه مصوب دارد برپایه قانون تخلف است و باید برچیده شود


تابلوی اثر ملی که در بازدید سال 95 نگارنده وجود داشت و هم اینک روشن نیست که مالک باغ آنرا کجا پنهان کرده است!؟


حفاری غیرمجاز در زیر آسیاب تاریخی که در گذشته های ناروشن ایجاد شده است


آبشار فصلی در جلو و روبروی پادشاه ایرانی که کاربری آیینی آنرا تقویت می کند



گل سنگهایی که بر روی پاهای شاهنشاه ساسانی روییده و بسیار آسیب رسان است


وضعیت بسیار بد چهره پادشاه ساسانیان که به وسیله عوامل طبیعی و بیشتر انسانی آسیبی جدی دیده است


سنگ نگاره ساسانی بهرام دوم در گویم پارس






 

 

 


 

*پژوهشگرتاریخ ایران و میراث فرهنگی خبرنگار آزاد کُنشگرمیراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم راهنمای گردشگری دبیر انجمن مهرگان



1399/06/15
بازدید : 1130


دیدگاه ها

دیدگاه خود را بنویسید