انفجارها در کوهِ «بَرم دِلک»، سنگ نگاره های ساسانی را ویران می کند

جمعه 10 فروردین 1403





انفجارها در کوهِ «بَرم دِلک»، سنگ نگاره های ساسانی را ویران می کند



 

 

 






تارنمای فرهنگی مهرگان گروه میراث فرهنگی سیاوُش آریا*

 

 

انفجارهای هراس اَنگیز پِی در پی در معدن شِن و ماسه و در حریم کوهی و چشم اَنداز سنگ نگاره های باستانی نامدار به «بَرم دِلک»، لرزه بر اَندام بی دفاع یادگارهای ساسانیان در شهرستان شیراز اَنداخته و آسیب های برگشت ناپذیری را برجای گذاشته است.

 

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، صدای سهمگین اِنفجارهای پِی در پی در کوه برای برداشت شِن و ماسه در منطقۀ تاریخی «بَرم دلَک» شیراز، اَمان همسایگان و مردم این کوی و بَرزن را بُریده و خواب آنان را آشفته کرده و آسایش را از آن ها رُبوده است. صدای هراس اَنگیز (هولناک) هر روزۀ انفجار در کانی (معدن) شن و ماسه، مایۀ آزار و اذیت مردم منطقۀ بَرم دلک و آبادی های پیرامون شده است. برخی از مردم که خانه های مسکونی آن ها در حریم و نزدیکی کوه «برم دلک» جای دارد، از این موضوع بسیار گلایه مند بوده و حتا می گویند ترک های کوچکی در دیوارهای خانه هایشان پدیدار شده است. مردم این منطقه با ناتوانی (عاجزانه) خواستار رسیدگی مدیران و سرپرستان شهری نسبت به این موضوع شده اند و آن را چالش جدی این روزهای خود می دانند.

 

 سوی دیگر این داستان، ولی موضوع پُر درد و رنج تاریخ است. همان هویت و شناسنامۀ بالنده و نازش خیز مردم شهرستان شیراز. جایگاهی که بر پایۀ مدارک و اسناد نوشتاری نشان می دهد که بخشی از شیراز قدیم و کهن از این جا شکل گرفته است. اما با گذشت سَده ها و فراز و نشیب های فراوان، هم اینک جایگاهی که روزی یکی از هَسته های نخستین شهرستان پر رمز و راز شیراز را تشکیل می داده، به محل اِنفجارهای سهمگین پِی در پی و تازش نهادها و اُرگان های دولتی تبدیل شده است.

 

 با صدای سهمناک و منفجر شدن هر روزۀ کوه، لرزه بر پیکرۀ بی دفاع پادشاهان ساسانی که روزگاری در آبادانی این منطقه کوشیدند، می اُفتد و تهدیدی جدی برای یادگارهای ساسانیان و آثار ملی و هویتی ما به شمار می آید.

 

 امروزه تاریخ، هویت و فرهنگ دیرینۀ ارزشمند ما به بهانۀ زیاده خواهی ها به دست سوداگران قدرت و ثروت و از سوی برخی از افراد، فدای سوداگری و سودجویی آنان شده و تیشه به ریشۀ دیرینه و کهن خویش می زنیم. ریشه ها را نابود می کنیم تا پیشه ای (شغل) دست و پا کرده باشیم. اَفسوس که نمی دانیم و نمی خواهیم که بدانیم همین ریشه ها، سرمایه های ستُرگ و تکرارناشدنی یک کشور و منطقه به شمار می آیند. ریشه ها را نابود می کنیم تا در آینده، نشانی از کیستی و چیستی مردمی با فرهنگ برجای نماند!

 

این جا سوداگران ثروت و قدرت بر تاریخ و هویت ما تازیده و میراث فرهنگی و طبیعی را فدای خودخواهی ها و سودهای هَنگفت خود کرده و هم چنان بر چکاد تاریخ می تازند.

 

 

 

انفجارها در کوه «بَرم دِلک»، تهدیدی برای سنگ نگاره های ساسانی

 

 


اما در بالای کوه و در واقع، در حریم کوهی سنگ نگاره های ساسانی نامدار به «بَرم دلَک» کانی شِن و ماسه از سوی شهرداری برپا شده است و اِنفجارهای پی در پی در کوه، اَفزون بر نابودی طبیعت و زیست بوم، لرزه بر اندام بی دفاع یادگارهای ساسانیان انداخته و تهدیدی جدی برای آن ها به شمار می آید. همچنین صدای بلند اِنفجارها مایۀ آزار باشَندگان (ساکنان) منطقۀ «بَرم دلک» شده و آنان را بی تاب کرده است.

 

فرشاد رستمی که از بومیان منطقۀ «بَرم دلک» است با گلایه های فراوان از عملکرد شهرداری به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : «صدای بسیار بلند انفجارها اَمان مردم منطقه را بُریده است و اعتراض های ما تا کنون رَه به جایی نبرده است. همچنین در برخی از خانه ها که به کوه نزدیک تر هستند، نشانه هایی از ترک و شکاف ها بر روی دیوارۀ خانه دیده می شود. این جا کسی پاسخ گو نیست و آسایش از مردم منطقه گرفته شده است. از سویی، جای شگفتی دارد که در بالای سرِ سنگ نگاره های تاریخی انفجار انجام می گیرد. زیرا با هر بار انفجار، لرزه در کوه پدید می آید که برای این آثار تاریخی زیان بار است».

 

این دوست دار میراث فرهنگی در بخش دیگری از سخنانش اَفزود : « این کانی شِن و ماسه بیش از ده تا پانزده سال است که با برداشت سنگ و بُرش کوه، طبیعت زیبای منطقه را نابود کرده است. همچنین با پدیداری دو چاه بزرگ، سبب خشکیدن چشمۀ هزاران سالۀ بَرم دلک شده است. من به یاد می آورم که کمابیش پانزده سال پیش، این چشمۀ زیبا و دل اَنگیز پر از آب بوده و ما حتا با دوستان و مردم منطقه در آن، آب تنی می کردیم و خاطره های بسیار خوبِ فراوانی را از منطقۀ برم دلک به یاد دارم».

 

یکی از کارشناسان میراث فرهنگی استان نیز، دربارۀ پدیداری کانی شن و ماسه در بالای کوه نامدار به «برم دلک» پیش تر به تارنمای فرهنگی مهرگان گفته بود : کانی شن و ماسه در حریم چشم اَندازی (منظری) محوطۀ تاریخی «بَرم دلَک» جای گرفته است.

 

اِنفجارهایی که در حریم اثر ملی، رُخ می دهد به گمان فراوان به یادمان های ساسانی آسیب می رساند. زیرا سنگ نگاره ها به گونۀ هماهنگ و یکپارچه (منسجم) به یک رشته کوه وصل است و خواهی و نخواهی لرزش هایی که بر اثر اِنفجار به وجود می آید، امکان آسیب رسانی به آثار را تا حد زیادی بالا می برد.

 

این کارشناس میراث فرهنگی در بخش دیگری از سخنانش آورده بود : یکی از ویژگی های شهرستان شیراز، طبیعت زیبا و دست نخوردۀ (بکر) آن است که شوربختانه در سال های گذشته به ویژه در کوه چهل مقام، بَرم دلک و سبزپوشان دستخوش دخالت های گُستردۀ افراد سودجو و نهادهای دولتی شده است. از جمله جاده هایی که کشیده شده، چشم اَنداز طبیعی کوه شمال شیراز را نابود کرده است. از همین روی، ما انتظار داریم همان گونه که به میراث فرهنگی و یادمان های تاریخی نگاه می کنیم، بهتر است میراث طبیعی را هم که بخشی از هویت طبیعی شهرستان شیراز است را دلسوزانه تر پاسداری و حفظ کنیم.

 

یادمان باشد طبیعت شیراز تنها از آنِ یک نسل نیست و از نسل های گذشته با اَرج و سختی های فراوان به دست ما رسیده است و ما حق نداریم به بهانۀ سودجویی و سوداگری و یا پدیداری و دسترسی به چیز ویژه ای (خاص)، این زیبایی شهرستان شیراز را از آن بگیریم. شیراز اَفزون بر عنصرهای تاریخی ویژه و بسیار زیبایی که دارد از طبیعتی شگفت انگیز و دلربا نیز برخوردار است.

 

در سفرنامه های جهانگردان فرنگی از پیش از دورۀ صفویه تا به امروز، کسانی که وارد این شهر شده اند، همگی به این موضوع ویژه اشاره کرده و در ستایش (وصف) طبیعت و زیبایی های آن نوشته اند. اما ما امروز شوربختانه باید بینندۀ برهم زدن طبیعت و چشم انداز طبیعی شهرستان شیراز باشیم که این خود گناهی نابخشودنی به شمار می آید و زنگ خطری است برای شهرستان زیبای شیراز و هویت آن.

 

 

 

میراث فرهنگی با ادامۀ کار معدن شن و ماسه موافقت کرده است!

 

 


نگارنده برای آگاهی و بررسی چالش های موجود در کانی شن و ماسه که از چندین سال پیش پیاپِی پیگیر آن بوده است به اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رفته و از کارشناسان اَمر موضوع را پیگیری کرد.

شوربختانه در گفت و گو با کارشناسان میراث فرهنگی روشن شد که دو سال پیش، میراث فرهنگی با دنبالۀ کار کانی شن و ماسه در حریم کوهی و چشم اَنداز سنگ نگار های بَرم دلک موافقت کرده است و پروانۀ (مجوز) کار را به شهرداری داده است!؟

میراث فرهنگی مرکز استان در گزارش خود آورده است : کار در کانی شِن و ماسه بلا مانع است و تهدیدی برای سنگ نگاره های ساسانی به شمار نمی آید!

 

میراث فرهنگی در واقع، با این تصمیم نسنجیده و نابخردانه تیر خلاصی را بر پیکرۀ بی دفاع یادگارهای ساسانیان زده است. همچنین اُمید و آرزوهای کُنشگران میراث فرهنگی را که سال ها پیگیر این داستان بوده اند را بر باد داده و آنان را ناامید کرده است.

 

با این همه، کُنشگران میراث فرهنگی و باستان شناسان به شدت نگرانند و خواستار پیشگیری و تعطیلی هر چه زودتر کانی شِن و ماسه هستند. کُنشگران میراث فرهنگی می گویند : دنبالۀ کار کانی شن و ماسه، اَفزون بر آسیب های وارده به سنگ نگاره های ساسانی و دیوارهای خشکه چین سنگی ساسانی دفاعیِ بر روی کوه، طبیعت زیبا و کوه باستانی، این بزرگ ترین داده های خدادادی بشر را نابود خواهد کرد و آینده ای تاریک و ناروشنی را برای آیندگان برجای خواهد گذاشت. از همین روی، باید هر چه زودتر کانی شِن و ماسه بَرچیده و تعطیل شود.

 

 

 

مخالفت باستان شناسان با ادامۀ کار معدن شن و ماسه

 

 


علی رضا جعفری زند، باستان شناس نیز پیش تر ضمن اِبراز نگرانی از برپایی کانی شن و ماسه در حریم کوهی و تاثیر بد آن بر روی سنگ نگاره های ساسانی به تارنمای فرهنگی مهرگان گفته بود :  سنگ نگاره های پدیدار شده در کوه «بَرم دلک» در یکی دو دهۀ گذشته به اَنگیزۀ عوامل طبیعی و گذشت زمان و رسیدگی نکردن دچار ترک و شکاف های ژرفی شده اند و انفجار در بالای کوه، بی گمان این ترک ها را افزایش خواهد داد.

 

دکتر جعفری زند در بخش دیگری از سخنانش افزوده بود : محوطۀ باستانی «بَرم دِلک» یکی از محوطه های ارزشمند و بی مانند (منحصر به فرد) کشور و شهرستان شیراز است که شوربختانه در گوشه ای رها شده و ناشناخته مانده است و آثار تاریخی ارزشمندی در پیرامون آن جای دارد. به گمان من، این محوطه یک کُلونی است از آثار تاریخی ارزشمند و بی همتا. به ویژه از دورۀ  تاریخی در پیرامون منطقه، آثار فراوانی را داریم. حتا آثاری از دورۀ «باکون» در پیرامون محوطه شناسایی شده است.

 

 به هر روی، انفجارها در حریم کوهی و چشم اَنداز سنگ نگاره ها بسیار خطرناک است و گُسل ها و شکاف های میان سنگ نگاره ها به ویژه میان سنگ نگارۀ بهرام دوم و شاهپوریکم ساسانی را گسترش داده و بیشتر خواهد کرد و باید هر چه زودتر از دنبالۀ کار کانی شن و ماسه پیشگیری شود. باید دانست که اِنفجارها تهدیدی جدی برای سنگ نگاره های ساسانی به شمار می آید.

 

همچنین محوطۀ ارزشمند «برم دلک» باید زیر نظر کارشناسان میراث فرهنگی فضاسازی و ساماندهی شود تا پس از آن بتوانیم طرح های حفاظتی را در آن جا اجرا کنیم.

 

 

 

با پدیدۀ کوه خواری باید مقابله کرد

 

 


برپایی کانی شن و ماسه در کوه جدا از آسیب های وارده به آثار تاریخی، پدیده ای به نام کوه خواری را به دنبال خواهد داشت. پدیده ای که صدای مقام رهبری را نیز درآوده و در 17 اِسپندماه 1393 خورشیدی در دیدار با دست اندرکاران و مدیران سازمان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی گفته بود : پدیدۀ زمین خواری و به تازگی کوه خواری و ساخت و ساز در بلندی ها (ارتفاعات)، بسیار رنج آور و اَندوه بار است و باید در قانون، این گونه کارها جُرم به شمار آید و افرادی که از آن بهرۀ نادرست می برند، بدون هیچ چشم پوشی مورد پیگرد (تعقیب) قضایی جای گیرند. و اگر در دستگاه ها کوتاهی انجام گیرد، باید با عوامل این کاستی هم به شدت برخورد شود.

 

«برم دلک»، دیر زمانی است که فراموش شده است. کسی صدای ناله ها و فریادهایش را نمی شنود. یادگارهای ساسانیان با مرگ دست و پنجه نرم می کنند و من و تو را فرا می خوانند. «برم دلک» را امروز دریابیم، شاید فردا دیر باشد. نگذاریم هویت ملی و شناسنامۀ بالندۀ شهرستان شیراز برای همیشه از چهرۀ تاریخ پاک شود.

«بَرم دِلک» را همین امروز دریابیم ...

 

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، منطقۀ تاریخی فرهنگی «بَرم دلَک» در 7 کیلومتری خاور (شرق) شیراز جای گرفته و نگاره های سه پادشاه ساسانی در سینۀ کوه تراشیده شده است. سنگ نگاره های ساسانی بَرم دلک با شمارۀ 71 در 15 دی ماه 1310 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است.

 

 

نگاره های زیر را که به تازگی گرفته شده است، ببینید :

 


 


کوه بالای سر سنگ نگاره های برم دلک که دیگر چیزی از آن برجای نمانده و تاثیر مستقیمی بر تخریب سنگ نگاره ها دارد


ثروت خدادادی و طبیعی که رو به نابودی است و همه مسوولان شهری در برابر آن سکوت کرده اند


ایجاد معدن شن و ماسه و برداشت سنگهای کوه، بی تردید تاثیر بسیار زیاد و مخربی بر روی سنگ نگاره های برم دلک دارد


با برداشت سنگ، دو سوی کوه را نابود کرده اند و هیچ نهادی هم صدایش در نمی آید!؟


حفاری های غیرمجاز بر روی دیوار سنگ چین ساسانی در بالای کوه که اثر ملی را تخریب کرده است


حفاری غیرمجاز بر بالای کوه برم دلک و بر روی دیواره ساسانی از سالهای گذشته


شکستگی جدید که بهار امسال در سنگ نگاره ها ایجاد شده و به گمان فراوان از اثرات مخرب انفجارها در کوه است

 







 

 

*پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی خبرنگار آزاد کُنشگرمیراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم راهنمای گردشگری دبیر انجمن مهرگان



1399/05/11
بازدید : 1325


دیدگاه ها

م . ق

چرا بجای نگران کردن مردم درداین اوضاع کرونا و واقعا تشویش اذهان عمومی انهم در روزیکه شهر داری اعلام همکاری و ازادسازی مناطق اطراف برم دلک و قصر ابو نصر کرده .....لطفا بءذارید زمین شناسان و باستانشناسان اظهار نظر کنند . متشکرم

باستان شناس

درود گرامی ، اگر درست و خوب گزارش را خوانده باشید هم باستان شناس نظر داده است و هم کارشناس میراث فرهنگی اداره میراث فرهنگی. حتما که سرکار منافعی در آنجا دارید که سخنان ناروا می زنید. لطف نموده سری به این دو محوطه ای که فرمودید بزنید. به دید من باستان شناس سرکار دارید فریب کاری و البته عوام فریبی می کنید. این گزارش کاملا کارشناسانه و تخصصی و علمی است.

دیدگاه خود را بنویسید