همایش هنرساسانی، شمایل نگاری یا شمایل شکنی برگزار شد

جمعه 10 فروردین 1403





همایش هنرساسانی، شمایل نگاری یا شمایل شکنی برگزار شد



 

 






 

تارنمای فرهنگی مهرگان گروه تاریخ سیاوُش آریا*

 

بنیاد ایران شناسی زنده یاد پروُفسور شاپورشهبازی با همکاری سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی استان پارس (فارس)، نشستی دیگر از رشته نشست های علمی خود را با نام «هنرساسانی : شَمایل نگاری یا شمایِل شکنی؟» در شیراز برگزار کرد.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، بُنیاد تازه تاسیس شدۀ ایران شناسی روانشاد شاپورشهبازی در راستای آگاهی اَفزایی و شناسایی ایران بزرگ فرهنگی به هم میهنان و دوستداران تاریخ و فرهنگ ایرانی چند ماهی است که در پایتخت فرهنگ و ادب و تمدن ایران زمین، شیراز نشست های علمی و تخصصی در زمینه های گوناگون به ویژه باستان شناسی برگزار می کند. به همین اَنگیزه، به تازگی این بنیاد هَمایش علمی دیگری با همکاری سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی استان پارس در تالار سخن این سازمان برگزار کرد. در این همایش که به گونه ای جنبه های هنری ساسانیان با نگاره (تصویر) نشان داده شد، سخنران به دو موضوع ویژه که از سوی باختریان (غربیان) ایران شناس پیشتر مطرح شده بود، پرداخته و آن ها را واکاوی کرد که در نوع خود، موضوعی ویژه و گوناگون و سودمند بوده و لغزش های پژوهشگران فرنگی در زمینۀ ایران شناسی را نشان می داد.

بانو ندا اَخوان اَقدم، سخنران این نشست که با نام «هنرساسانی : شَمایل نگاری یا شمایِل شکنی؟» بود، نخست به واکاوی واژۀ شَمایل شکنی و شمایل نگاری پرداخت. وی گفت : شمایل به چَم (معنای) بازنمایی عالم مقدس است. عالم مقدسی که وابسته (مربوط) به ماوراء الطبیعه بوده و ممکن است آن شَمایل تاریخی باشد، همانند شمایل حضرت عیسا. این شمایل ها بیشتر با جنبه های تاریخی ناهَمسان بوده و در واقع، آن چه شمایل را می سازد، نمادها هستند. شناخت نمادها در شمایل بسیار مهم است. به همین اَنگیزه، شمایل شناسی یا دانش شمایل در متن نشانه شناسی است. نمادها بیشتر در لابه لای جنبه های فرهنگی، استوره ای، دینی و تاریخی جای دارند که باید آن ها را شناسایی و بررسی کرد. شمایل ها بیشتر در مرکز یک نگاره وجود دارند یا بزرگ تر به تصویر کشیده می شوند. همچنین شمایل نگاری در تاریخ هنر به گونه ای تفسیر تصویر است. یعنی تصویر نه از دید فُرم (اندازه)، بلکه از دید محتوا تفسیر خواهد شد. به گونه ای شما برپایۀ دانسته های فردی، تصویری را تفسیر می کنید. از همین روی، امکان دارد تفسیر من با تفسیر دیگری تفاوت داشته باشد. به نوعی دیگر، دانسته های من از جنبه های فرهنگی، دینی، تاریخی، استوره ای و ... درتفسیر یک تصویر تاثیرگذار خواهد بود. اما شمایل شکنی در واقع، مخالفت با پرستش تصاویر است که از سوی پیروان آیین عیسویت شکل گرفت. ولی در دوران امپراتوری بیزانس با این کار مخالفت شدیدی شد و از سال 725 میلادی این ستیزها آغاز گردید و در سده های 8 و 9 میلادی به اوج خود رسید و هرکجا تصویری دیده می شد، آن ها را از میان می بردند. در واقع، سخن آن ها این بوده که، حضرت عیسا یک موجود قدسی است و بازنمایی آن امکان پذیر نیست. این حرکت پس از آن به دین اسلام نیز، راه یافت. هرچند که، در اسلام بیشتر شمایل هَراسی وجود داشت. آن چه که نزد عیسویان برای شمایل شکنی به وجود آمده بود و آن ها را به ستیز با آن وا می داشت در کتاب اِنجیل به آن اشاره شده است. ولی، در کتاب دینی مسلمانان یعنی قرآن درهیچ کجا به این موضوع برنمی خوریم. به هر روی، کارشناسان دین اسلام باورمندند که در این دین، شمایل شکنی نداریم، بلکه ضد شمایل وجود دارد که بیشتر در حدیث های اسلامی به آن ها اشاره شده است. از سویی، هرچند گفته شده که شمایل شکنی از دورۀ عیسویت شکل گرفته، ولی برخی از کارشناسان، پیشینۀ شمایل شکنی را به دیرینگی بت پرستی در تاریخ بشری می دانند».

بانو دکتراَخوان اقدم در دنبالۀ سخنانشان به موضوع شمایل نگاری و شمایل شکنی در ایران روزگار ساسانی پرداخت. وی این جُستار (بحث) را از دیدگاه بانو نورا الیزایت مری بویس، پژوهشگر در رشته مطالعات زرتشتی که آن را پیشتر مطرح کرده و باورمند به شمایل شکنی ساسانیان بود، بررسی و واکاوی و دیدگاه وی را با مدرک و شواهد علمی کامل رد کرد.

این هَموَند (عضو) هیات علمی پژوهشکدۀ هنر تهران با نشان دادن نگاره های گوناگون از سکه های ساسانی، مُهرها، نیایشگاه ها و سنگ نگاره های ساسانی به واکاوی هنر ساسانیان و موضوع شمایل نگاری پرداخته و آن را از جنبه های گوناگون بررسی کرد. همچنین وی نوشته های باستانی درکتاب های پهلوی ساسانی، اَوستا و دیگر کتاب های دورۀ ساسانیان و سندهای تاریخی را بررسی و به نمونه های فراوانی اشاره کرده و در این زمینه گواه آوردند.

در پایان این هَمایش، سخنران نشست به پرسش های باشَندگان (حاضران) پاسخ داد. نشست های علمی بنیاد ایران شناسی شاپورشهبازی هر ماهه و گاهی دو سه هفته ای یک بار برگزار می شود.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، همایش «هنرساسانی : شمایل نگاری یا شمایل شکنی؟» ازسوی بنیاد ایران شناسی شاپورشهبازی در تالار سخن سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی پارس در روز یکشنبه بیستم آبان ماه در شیراز برگزار شد.

 

*نیاز به یادآوری است به اَنگیزۀ موضوع تخصصی نشست و برخی ابهام ها و همچنین برای خسته نشدن خوانندگان گرامی از پرداخت بیشتر این گزارش پرهیز شده است.

 





نقشه ایران در زمان شاهنشاهی ساسانی که در تصویر نشان داده شد


سکه ای از بهرام دوم ساسانی و نیایش در برابر آتش سپند


پشت سکه اردشیربابکان، بُنیادگذار دودمان ساسانی


پشت سکه شاهپور دوم ساسانی و نماد آتش بر روی آن


بشقاب نقره دوره ساسانی که در نزدیکی ایروان پیدا شده و صحنه شکار را نشان می دهد


دکترکامیارعبدی، مشاور علمی بنیاد ایرانشناسی شاپورشهبازی و بانو دکتر اخوان اقدم


بانو ندا اخوان اقدم، هموند هیات علمی پژوهشکده هنر تهران و سخنران همایش


باشندگان در نشست علمی در سالن مرکز اسناد و کتابخانه ملی پارس




 

 

 

*پژوهشگر تاریخ و میراث فرهنگی راهنمای گردشگری کُنشگرمیراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم خبرنگار آزاد دبیر انجمن مهرگان



1397/08/23
بازدید : 2543


دیدگاه ها

دیدگاه خود را بنویسید