تعرض سودجویان به آتشکدۀ «سپرو» در نایین

جمعه 10 فروردین 1403





تعرض سودجویان به آتشکدۀ «سپرو» در نایین



 

 

 

 

 

 

 

 


تارنمای فرهنگی مهرگان گروه میراث فرهنگی سیاوُش آریا*

 

دست اندازی های افراد سودجو و قاچاقچیان اَموال فرهنگی به آتشکدۀ «سپرو» آیندۀ ناروشنی را برای یادگار ساسانیان رقم زده و تهدیدی جدی برای آن به شمار می آید.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، چهارتاقی «سپرو» یا شیرکوه که از آن با نام آتشکده ای به جا مانده از اوایل دوران ساسانی با دیرینگی 1800 ساله یاد می شود در شرایط نگهداری خوبی به سر نمی برد. بِهسازی و بازسازی هایی که بر روی این چهارتاقی در گذشته انجام شده، به درستی صورت نگرفته و به این یادمان ملی آسیب رسانده و به یکی از چالش های پیش روی یادگار ساسانیان تبدیل شده است. ترک هایی در بخش درونی گنبد چهارتاقی و فیلپوش ها (گوشواره) پدیدار شده که نمایانگر بِهسازی های نادرست و نابُنیادینِ (غیراصولی) گذشته است.

اما بی گمان بدترین دشواری این چهارتاقی ساسانی را باید کَند و کاوهای غیرمجاز از سوی سوداگران و قاچاقچیان اَموال فرهنگی دانست که به اَنگیزۀ پوچ یافتن گنج به عَرصه و پیرامون این یادگار ملی دست یازیده و به لایه های باستان شناسانۀ محوطه آسیب رسانده اند. در همین زمینه یکی از کُنشگران (فعالان) میراث فرهنگی که به تازگی از این چهارتاقی بازدید کرده است به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « آتشکدۀ «سپرو» در روستای سپرو و در 30 کیلومتری شمال باختری (غربی) شهرستان نایین و بر فراز شیرکوه جای گرفته است. این یادمان ملی از موقعیت راهبردی (استراتژیک) ویژه ای برخوردار بوده و در حاشیۀ کویر مرکزی ایران در منطقۀ «پاکوه» جای دارد. در نزدیکی این چهارتاقی، یادمان های تاریخی دیگری همچون دژ (قلعه) و صفه وجود دارد که بیانگر ارزش منطقه و پیوند آن ها با یک دیگر در دوره های گوناگون بوده است».

مسعود آجیلیان در دنبالۀ سخنانش افزود : « در بازدیدی که از چهارتاقی ساسانی سپرو یا شیرکوه داشتم، شوربختانه با کَند و کاوهای غیرمجاز افراد سودجو و نابخرد در چندین جا رو به رو شدم. این سوداگران فرومایه، گودال های ژرف (عمیق) و بزرگی را در کنار چهارتاقی پدید آورده بودند که تماشای آن دل هر دوستدار تاریخ و میراث ایرانی را به درد می آورد و مایۀ شوربختی است که به یادگارهای نیاکانی که دستاورد دسترنج گذشتکان پاک نهاد ما بوده است، این گونه آسیب می رسانیم. باید دانست که این یادمان های تاریخی تکرار ناشدنی بوده و هویت و شناسنامۀ مردم ایران و به ویژه مردم منطقه به شمار می آید و خویشکاری (وظیفۀ) هر انسان خردمند و آزاد اندیشی است تا از یادگارهای گذشتگان خویش، پاسداری کند. یادمان باشد همان گونه که این یادمان ها از فراز و نَشیب روزگار و گذر از سده ها و هزاره ها به سلامت و سالم به دست ما به امانت رسیده است، ما نیز باید آن ها را به آیندگان که دارندگان (صاحبان) اصلی این سرزمین هستند، سپرده و واگذار کنیم. وگرنه باید در برابر تاریخ پاسخگو بوده و بی گمان تاریخ ما را داوری (قضاوت) خواهد کرد و چه بهتر که نام نیکویی از نسل ما برجای بماند».

پایه گذار درگاه (کانال) تلگرامی میراث فرهنگی و طبیعی «دیدبانانِ ایران» در پایان سخنانش گفت : « یادمان های تاریخی فرهنگی بخشی از هویت و چیستی هر کشوری به شمار می آید و پاسداشت و نگاه بانی از آن ها اَمری بایسته (ضروری) به شمار می آید. از همین روی، از همۀ مدیران و سرپرستان (مسوولان) فرهنگی و نهادهای دولتی و همچنین مردم می خواهیم که از آنان به درستی حفاظت کنند و نگذارند سند کیستی و هویت مردمی با فرهنگ به دست برخی از افراد نابخرد و سودجود، خدشه دار شده و از میان برود. از سویی، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان نایین باید بیشتر و بهتر به این چهارتاقی رسیدگی کرده و آن را به حال خود و در گوشه ای رها نکند».

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، چهارتاقی یا آتشکدۀ سپرو به وسیلۀ قلوه سنگ و شیوۀ غوطه ور بودن سنگ در ملات با اَندود گچ ساخته شده است. در درون این سازه فیلپوش ها با آرایش (تزیین) نمای گچی سه خطی، فضای چهار گوشه ای را به سقف گنبدی تبدیل کرده است. در دو سوی جنوبی و باختری چهارتاقی، پشتۀ خاکریز مانندی وجود دارد که بر پایۀ بقایای برجای مانده در محل تلاقی پشته ها به نظر می رسد بقایای دیوار خشتی سِتبری (ضخیم) است که برای محصور کردن چهارتاقی از آن بهره برده شده است. با نگرش به نبود دسترسی به اندازه های خِشت کامل و بر پایۀ برش های (مقاطع) پدیدار شده، خشت های موجود 40 سانتی متر درازا دارند.

چهارتاقی از دید موقعیت جایگیری به گونه ایست که از مرکز آن به آسانی می توان دژ و صفحه را دید. این امر بر هماهنگی احتمالی میان سه ساختار معماری محوطه پافشاری می کند. با نگرش به این که چهارتاقی از دو سو به وسیلۀ دیوار خشتی و از دو سوی دیگر به وسیلۀ آبراه (مسیل) محصور شده است، گمان می رود در اثر کاوش های باستان شناسی فضاهای گوناگونی در پیرامون چهارتاقی کشف شود. از همین روی، می توان آن را در گروه چهارتاقی های مرکب دسته بندی کرد. افزون بر این، داده های سفالی حاصل از بررسی پیرامون چهارتاقی بر ارزش آن بیش از پیش گواهی می دهند.

آتشکدۀ سپرو یا شیرکوه در بهمن ماه سال 1381 با شمارۀ 7222 به ثبت ملی رسیده است.

 

در فراهم سازی این گزارش از جُستار (مقاله) علمدارعلیان و عادله دینلی، باستان شناس بهره برده شده است.




 




حفاری های غیرمجاز در کنار بنای ملی


ریختن نخاله و مصالح ترمیم در کنار اثر ملی جای بسی افسوس دارد

حفاری های غیرمجاز دیگری در عرصه اثر ملی که جای افسوس دارد


آتشکده سپرو که به شیرکوه نیز نامدار است

وضعیت بد درون گنبد که نم زده و ترک خورده و با یک باران شدید احتمال ریزش دارد

مرمت های غیراصولی در فیل پوش چهارتاقی که انگیزه پدیداری ترک ها شده است

نمایی کلی از شیرکوه که آتشکده سپرو در آن جای گرفته است

نگاره ها از مسعود آجیلیان است

 

 

 

 

 

 

 


*پژوهشگر تاریخ دبیر انجمن مهرگان کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم خبرنگار آزاد راهنمای گردشگری



1396/04/30
بازدید : 2467


دیدگاه ها

دیدگاه خود را بنویسید