گودین تپه، آشفته تر از همیشه

جمعه 10 فروردین 1403





گودین تپه، آشفته تر از همیشه




 

 

 

 

 

 

 

 


تارنمای فرهنگی مهرگان گروه میراث فرهنگی سیاوُش آریا*

 


گُودین تپه، یکی از گنجینه های ارزشمند باختر کشور به شمار می آید. اما با این همه، تپۀ باستانی و بی همتای «گودین» در وضعیت خوبی به سر نمی برد و آشفته تر از همیشه، روزگار ناخوشایندی را سپری می کند.


به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، تپۀ گُودین یا گودین تپه نام محوطه ای تاریخی – فرهنگی است که در 12 کیلومتری جنوب خاوری (شرقی) کنگاور و در یک کیلومتری شمال روستای گُودین جای گرفته است. این محوطۀ باستانی یکی از گنجینه های ارزشمند در باختر (غرب) ایران است که نزد کارشناسان و باستان شناسان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و جایگاه والایی در میان یادمان های تاریخی کشور دارد. اما با این همه، تپۀ باستانی «گُودین» در وضعیت خوبی به سر نمی برد. نبود تعیین حَریم و عَرصۀ این محوطۀ باستانی، انگیزه ای شده است تا زمین های کشاورزی گِرداگرد این تپه را فرا گرفته و به آن آسیب برسانند. از سویی دیگر، مردم روستای گُودین با خاک سپاری مردگان خود بر روی تپه، افزون بر آسیب های برگشت ناپذیر به این یادمان ملی به لایه های باستان شناسانۀ آن ضربه زده و تهدیدی جدی برای این محوطۀ ارزشمند تاریخی به شمار می آید. همچنین پدیداری وسایل ناهَمگون در عَرصۀ تپه از دیگر مواردی است که به انگیزۀ نبود تعیین حریم و عَرصه به آن دست اندازی (تعرض) شده است. کَند و کاوهای غیرمجاز افراد سودجو و نابِخرد به بهانۀ پوچ یافتن گنج، ریختن نخاله های ساختمانی بر روی تپه، آتش زدن لاستیک خودرو و چوب های خشک بر روی این محوطۀ تاریخی، رها سازی و ریختن چوب های خشکیدۀ درختان بر روی یادمان ملی و پدیداری انبوه خار و خاشاک بر روی تپه از دیگر چالش های پیش روی این یادگار ارزشمند ملی است. همچنین به تازگی افراد ناشناس در بخش پایینی تپه از سمت جنگل (درختان) آغاز به خاک برداری و کَندن تپه به گونۀ شیبی در درازا کرده اند که روشن نیست به چه انگیزه ای و از سوی چه کسانی و با چه آرمانی (هدف) انجام گرفته است.

 بارندگی های تند منطقه در فصل بارش و گردش آب در سطح، افزون بر شستن و پدیداری چند آبراهه در مدت زمان کم، ترانشه ها را به مانداب هایی اَنباشته از آب باران تبدیل کرده و همین اَمر نیز، اَنگیزۀ رِخنۀ (نفوذ) آب در دیواره ترانشه و ویرانی پِیاپی لایه های آن در درازایِ زمان پس از کاوش شده و لایه های این بخش را نابود کرده است. کَندن گودال های بی شمار بر روی تپه از سوی جانورانی همانند موش های صحرایی ، جوجه تیغی، روباه و دیگر جانوران، جدا از نابودی لایه های فرهنگی، انگیزۀ آسانی در رخنۀ آب باران به وسیلۀ این گودال ها به فُرم تپه و گسترش آن در درازای زمان شده و ویرانی و آسیب به این اثر تاریخی - فرهنگی را به همراه داشته است.


تپۀ گُودین در سال 1961 میلادی شناسایی شد و در سال 1965 به وسیلۀ «کایلر یانگ»، باستان شناس مورد گمانه زنی جای گرفت. بررسی های باستان شناسی و اشیای به دست آمده از این تپه، شگفتی همگان را به دنبال داشته و گنجینه ای ارزشمند را به نمایش گذاشت. گودین تپه، آثار زندگی و اِسکان در 7500 سال پیش را نشان می دهد که دسته های بی شمار وابسته (مربوط) به روزگاران گوناگون را داشته است و دورۀ دوم آن وابسته به مادها و اوایل هخامنشیان است. این تپه در روزگار باستان از دیدگاه راهبردی (سوق الجیشی) از ارزش ویژه ای برخوردار بوده و مدارک ارزنده ای در پیوند با مناسبات بازرگانی میان دشت هموار (جلگه) شوش و منطقه های شمالی فلات ایران از این ناحیه به دست آمده است. در دورۀ دوم این تپه، دژی (قلعه) با دیوار آجری به پهنای 4 متر ساخته بوده اند که درون آن خانه های ایرانی جای داشته که در برگیرندۀ حیاطی با چند اتاق به گِرد آن، آشپزخانه و راهرو و یک تالار بزرگ 24 مترمربعی که شش ردیف پنج تایی ستون چوبی داشته است و به خوبی نموداری از یک نمونه آپادانا (تالار بارعام) بوده که امروزه در پارسه (تخت جمشید) می بینیم. در سوی دیوار جنوبی این تالار سکویی به گونۀ نیم تخت آراسته بودند تا مهمانان بر آن بنشینند. در برابر در ورودی و رو به روی تخت شاهی نیز، جایگاهی برای آتشدان آجری که از سطح زمین بالاتر جای داشته، فراهم کرده بودند. دورۀ مادها در اَشکوب (طبقه) 2 گُودین تپه در برگیرندۀ یک دژ نظامی بوده که به گمان بسیار ویژه یکی از فرمانروایان بومی (حاکمان محلی) ماد در این منطقه بوده است. این دژ بر روی دژی کهن تر وابسته به هزارۀ سوم پیش از زایش عیسا (ق.م) ساخته شده است. دژ قدیمی تر به وسیلۀ زمین لرزه فرو ریخته و دژ مادی جایگزین آن شده است. این محوطۀ باستانی در سال 1967 میلادی از سوی هیات اعزامی اداره کل باستان شناسی وزارت فرهنگ و هنر و گروه علمی دانشگاه تورنتو وابسته به موزه سلطنتی اونتاریو، به عنوان یک هیات درآمیخته ایران و کانادا کاوش شد. و در همین کاوش ها بود که هفت دورۀ فرهنگی در این منطقه شناسایی شد.


هم اینک تنها بخش کوچکی از آن محوطۀ باستانی پرآوازه برجای مانده است، ولی پاسداشت و نگهداری همین بخش هم از ارزش بسیار فراوانی برخوردار است. زیرا با دنبالۀ رَوند کاوش های باستان شناسی، بی گمان رازهای نهفتۀ دیگری گشوده خواهد شد و پرده را از پَس تاریکی های تاریخ کنار خواهد زد. همچنین این گنجینۀ ارزشمند را می توان به یک سایت موزه تبدیل کرد تا هم مردم بومی با فرهنگ و پیشینۀ خود آشنا شده و هم گردشگران بسیاری را به سوی باختر کشور کشانیده و از این راه درآمدی را نیز روانۀ جیب مردم و جوانان آن منطقه کرد. اَفراشتن و نرده کشی گِرداگرد این تپۀ یگانه، پس از تعیین حریم و عَرصه از جمله راه کارهای حفظ و پاسداری بهتر از این گنجینۀ گرانبها است. به هر روی همۀ مردم و نهادها و اُرگان ها باید در نگهداشت و پاسداست این یادمان نیاکانی بکوشند و با سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همکاری کرده تا بتوان یادگارهای به جا مانده از گذشتگان پاک نهادمان را به آیندگان که دارندگان (صاحبان) اصلی این سرزمین هستند، بسپاریم.


گودین تپه روزهای سختی را پشت سر می گذارد و با چالش های فراوانی رو به رو است. کاش کمی با آن مهربان تر بوده و آن را دریابیم و نگذاریم هویت و شناسنامۀ ملی ما بیش از این آسیب ببیند.


شهرستان کنگاور در 92 کیلومتری شمال خاوری کرمانشاه و در گذر راه اصلی همدان به کرمانشاه جای گرفته است. کنگاور نخستین شهر خاوری استان و به گفته ای دروازۀ ورودی استان کرمانشاه به شمار می آید.

 


نگاره های زیر را که هفتۀ پیش گرفته شده است، ببینید :

 

 

 

 

وسایل ناهمخوان در کنار تپه گودین، جای شگفتی دارد

 

جایگیری منبع آب بر روی تپه که سال هاست جا خوش کرده است؟

ریختن نخاله های ساختمانی بر روی محوطه باستانی هیچ توجیهی ندارد

 

خاکستر چوب های خشک که به آتش کشیده شده بر روی تپه باستانی، نشان از بی توجهی به یادمان های ملی است

خاکسپاری که در پاییز سال گذشته انجام شده است

خاکسپاری مردگان بر روی محوطه باستانی به لایه های باستان شناسانه تپه آسیب می رساند

ساخت و سازها در حریم درجه یک محوطه ملی

خار و خاشاک کل تپه را پوشانده و چهره زشتی را به نمایش گذاشته است

 

 

حفاری های غیرمجاز سودجویان

 

از میان رفتن نشانه های کاوش های باستان شناسی در گذشته

گودال هایی که جانوران موذی کنده اند

خاکبرداری که به تازگی روی تپه پدید آمده و انگیزه های آن نا روشن است و باید میراث فرهنگی پیگیری کند

تابلویی که خود به یک اثر تاریخی تبدیل شده است!!

نگاره ای قدیمی از کاوش های باستان شناسی کالیر یانگ

 

 

 

 

 

 

 

 


 

*پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران راهنمای گردشگری خبرنگار آزاد کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم دبیر انجمن مهرگان



1396/03/10
بازدید : 2152


دیدگاه ها

دیدگاه خود را بنویسید