ویرانی آثار تاریخی همدان هنرمندان و کُنش گران مدنی را به مجلس کشاند

تارنمای فرهنگی مهرگان- گروه میراث فرهنگی- حسین زندی*

در پِی ویرانی خانه های تاریخی و نابودی باغ های همدان وپس از سکوت مسوولان شهری روز گذشته ، ده ها تن از کُنش گران(فعالان) مدنی، هنرمندان و خبرنگاران این شهر با حضور در کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس به این  رویدادها اعتراض کردند.

 درروزهای گذشته هنرمندانی چون پرویز پرستویی، احمدرضا درویش، هانیه توسلی، امیرشهاب رضویان، مجید برزگر و قباد شیوا ، طی نامه ای به امیر خجسته نمایندۀ  همدان در مورد سکوت  معنا دار و پاسخ گو نبودن مسوولان پرسش  کرده بودند و از امیر خجسته درخواست کرده بودند از ادامه این ویرانی ها جلوگیری کند.

در ابتدای این جلسه ،امیرشهاب رضویان سینماگر وکُنش گر فرهنگی خطاب به نماینده مجلس گفت: در درازای 20 سال گذشته و در پی ارایه برنامه های توسعه ای استان به شکل کارشناسی نشده ای بافت قدیم شهر را نابود کردند. بافت تاریخی محله جولان، و ساختمان های دوره قاجاری شهر پس از سال 1368 یک به یک نابود شده به گونه مشخص در این سال ها به شُوند خلاء های قانونی و همچنین کم کاری برخی از مدیران از جمله شهردار، مدیر کل میراث فرهنگی، استاندار، سازمان حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی بخش بزرگی از باغ های همدان و بناهای تاریخی نابود شده است. برای نمونه ، ساختمانی که ثبت ملی شده است بر اثر بی توجهی اداره میراث فرهنگی تخریب شده و یا از ثبت خارج شده است.

این کارگردان در ادامه گفت:  من  دردهۀ 60 ساختمان گوهری همدان که در خیابان باباطاهر واقع شده بود را عکاسی کرده ام . ساختمان بسیار زیبایی که مانند باغ دلگشایِ شیراز بود . اما چند گاه  بعد شبانه با بولدُزور  ویران کردند . آن زمان مدیران شهر ما مانع ساخت و ساز بر روی زمین این بنا شدند و هنوز یک زمین خالی است. اما امروز چنین اتفاقی نمی افتد باغ های شهر را به بهانۀ این که بدون وارث است مصادره می کنند، سپس درخت ها را می بُرند، چشمه ها و قنات های منتهی به این باغ ها را کور می کنند و بعد در کمیسیون ماده 5 که  متشکل از شهرداری و دیگرنهادهای دولتی است اجازه تغییر کاربری می دهند. از نمونه های تازه آن می توانم باغ و عمارت ذوالریاستین و باغ بدیع الحکما را نام ببرم . کمیسیون ماده 5 خیانت کارترین جریان دراستان همدان است که اجازه ویرانی می دهد. در حالی که طبق قانون اگر در باغی تغییر کاربری می دهند حق ندارند بیش از 20درسد اجازه ساخت بنا بدهند و درخت ها باید پلاک شده و حفظ شوند. اما در این جا کل باغ را می تراشند، آتش می زنند و شهرداری سکوت می کند.سازمان حفاظت از محیط زیست سکوت می کند، مدیر میراث فرهنگی می گوید ارزش تاریخی ندارد! استاندار، چشمانش را بسته است. در روزهای نوروز ستون های عمارت تاریخی بدیع الحکما را ویران کرده اند، سقف آن را آتش زده اند و بااین که این باغ و بنا ثبت شده است اداره میراث فرهنگی هیچ کاری نکرده است.

رضویان گفت:  دشواری این است که  همه آن چه می توانست برای همدان جاذبه گردش گری و نُماد هویت شهر باشد از بین می برند . چگونه مجوز برج هایی در همدان صادر می شود که پهنای خیابان کم تر از 20 متر است پارکینگ ندارد . مهم تر از همه زیبایی الوند که نماد همدان است را نابود می کنند حتا در کشورهای توسعه نیافته ،هرگاه بخواهند برج سازی را گسترش دهند به سمت خارج از شهر می برند و بافت کهن را حفظ می کنند.  اما این جا بازمانده های تاریخی ویران می شود و برج جای آن را می گیرد.

 این کنش گر فرهنگی در بخشی دیگری از سخنانش گفت: موضوع دیگر این است که میراث فرهنگی به بهانه این که بودجه خرید بناها را ندارد برویرانی  بناها چشم پوشی می کند . در حالی که اگر اجازه ایجاد موزه خصوصی و فرهنگ سرا به بخش خصوصی داده شود شماری از این بناها را می توان حفظ کرد ما از نمایندگان درخواست می کنیم که با یک برنامه کارشناسی شدۀ  درست، در حفظ این بناها تلاش کنند. حتما یک خلاء قانونی وجود دارد که دیوان عدالت اداری فرمان به ویرانی و خروج آثار از ثبت می دهد. ما از مجلس می خواهیم که آن را پیگیری کند.  من از حضور مدیران غیربومی در شهرم همیشه ناراحت هستم . مدیران غیرهمدانی دلشان برای این شهر نمی سوزد.

فرزاد سپهر،عکاس و خبرنگاری که در پیگیری و تهیه گزارش از ویرانی این آثار مورد ضرب وشتم قرارگرفته بود گفت : ما می خواهیم کارگروهی تشکیل شود تا ازمصوباتی که دوره های پیش تصویب شده وامروز اجرا می شود جلوگیری شود. زیرا مدیران در پاسخ به اعتراض ها می گویند، این مسایل مربوط به گذشته است . مگر کسی که در گذشته مرتکب قتل شده است از گناه آن می گذرند؟سپهر گفت: خشنودم که نخستین بار این سخن را از زبان نمایندۀ همدان می شنویم که میراث فرهنگی جزو  هویت  ومانند "خاک  میهن ماست"  و باید  حفظ شود.

 بابک مغازه ای، کنش گر میراث فرهنگی و گردش گری به نماینده مردم همدان گفت : یکی از موارد مهمی که باید به آن توجه کرد مفهوم توسعه پایدار به جای توسعه صرف اقتصادی است. به این معنا که توسعه زمانی مطلوب است که همراه با حفظ ذخایر زیستی و بشری باشد ،در کنار این نوع توسعه یکی از موارد مهم برای کشور ما توسعه گردش گری پایداراست. گردش گری زمانی ارزشمند  است که همراه با زندگیِ منابع این گردش گری یعنی میراث فرهنگی و محیط زیست باشد. در این راستا بهتر است که گردش گری به عنوان پاک ترین صنعت موجود به شکلی متوازن در مناطق مختلف کشور رشد یابد.

این دوست دار میراث فرهنگی ادامه داد:  اکنون بسیاری از مناطق، از جمله استان همدان نیازمند تدوین یک سند توسعه پایدار به ویژه در بخش گردش گری هستند که بهتر است از نظر کارشناسان و کنش گران غیر دولتی نیز در تدوین این سند بهره گرفته شود.

گردش گری بهتر است به  گونه ای هدفمند و برنامه ریزی باشد که این مهم در استان همدان نیازمند مدیریتی توانا و کارآمد است، بجای پرداختن به فعالیت های تبلیغاتی، گردش گری پایدار را مدنظر قرار دهد.

او درموردموفقیت در این آرمان گفت : برخی دیگر از موارد اثر گذار در این رابطه شامل،حضور نمایندگان سازمان های غیر دولتی در سفرهای برون مرزی نمایندگان به عنوان سفیران صلح و دوستی، امکان حضور کنش گران مدنی در کمیسیون ها و فراکسیون های گوناگون مجلس، گزینش رابطینی در حوزه های تخصصی و اجتماعی مختلف برای هر نماینده در منطقه جغرافیایی مورد نظر از میان  کنش گران مدنی و فرهنگی آن منطقه،

رسیدگی به وضعیت مناطق نمونه گردش گری و روستا های هدف گردش گری در استان های مربوطه وتهیۀ نقشه آمایشی و جامع میراث فرهنگی و محیط زیست کشور و هماهنگ سازی پروژه های عمرانی با این موضوعات است.

حمیدرضا ریحانیان کنش گر زیست بوم و کارشناس طبیعت و حیات وحش گفت:  گفتارم را با جُستار(مبحث) گردش گری پایدار،حفظ و حراست از عرصه های بکر و طبیعی و مناطق حفاظت شده بیان می کنم.

ریحانیان ادامه داد: با توجه به مشکل کم آبی و کَندن چاه های عمیق به منظور کشاورزی و استفاده بیش از حد توان را شُوندی بر خشک سالی,عدم رونق کشاورزی پایدار و  در پِی آن ویرانی منابع طبیعی و محیط زیست باید دانست. کاهش سطح آب سفره های زیر زمینی و منابع طبیعی  یکی از مهمترین عوامل وجود ریزگردها در فصول مختلف سال است که شُوند آلودگی شهر و به مخاطره انداختن سلامت شهروندان همدانی خواهد شد،که نیاز مند مدیریت اداره های مربوطه  است.

طی ماه های پایان سال 92  شمار 63 نماینده محترم مجلس شورای اسلامی خواستار انحلال و ادغام سازمان محیط زیست شده بودند. از این روی، ریحانیان با بیان ارزش حفظ و حراست عرصه های طبیعی و حیات وحش که متولی اصلی آن سازمان محیط زیست کشور است این کار را غلط خواند و از خجسته که یکی از نمایندگان امضا ء کننده این موضوع بود خواستار شد امضاء خود را پس گرفته و با ارج گذاری به زیست بوم و آگاهی رسانی به سایر نمایندگان محترم از این موضوع صرف نظر کند.

این  کنش گر محیط زیست درپایان سخنانش گفت: با توجه به پتانسیل های موجود در استان همدان ،از جمله جاذبه های تاریخی،فرهنگی و طبیعی خواستار برنامه ای منسجم به منظور گردش گری پایدار و اقتصادی برای شهروندان همدانی هستیم.

مجتبا جوادیه، کارشناس گردش گری و فعال نمونه طبیعت گردی کشورنیز در این جلسه گفت: من به نوبه خود از برگذاری چنین جلساتی ابراز خشنودی و  سپاس گذاری می کنم.  او با بیان توضیحاتی در مورد کوهستان الوند در کنار شهر همدان و تاثیر آن بر هوای پاک شهر نگرانی خود را از ویرانی بی رویه و ساخت و سازهای غیر کارشناسی در این کوهستان ابراز داشت.

جوادیه در ادامه گفت: شوربختانه در سال گذشته شاهد ویرانی چشمه های  بسیاری  همچون چشمه ملک و همچنین گسترش پروژه هایی با عنوان گردش گری که اصول گردش گری پایدار را رعایت نکرده و حتا بیش از ظرفیت منطقه نیز اقدام به  ویرانی کوهستان نموده اند، که آثار بسیار ویرانگرو جبران ناپذیری در آینده به بار خواهد آورد . همچنین عدم نظارت مستمر ودرست  ارگان های مربوطه به  ویرانی باغات و تغییر کاربری زمین های کشاورزیِ نزدیک به شهر، به صنعتی ، منجر به از میان رفتن کمربند سبز شهر خواهد شد. در پایان جوادیه، خواستار پی گیری این نماینده در خصوص حفظ و حراست و تاکید بر مدیران استانی به این منظور شد.

فرهاد کوثرنژاد،فیلم ساز همدانی نیز گفت: نمایندگان در زمینه میراث فرهنگی از کنش گران مدنی به عنوان مشاور استفاده کنندواز نماینده همدان درخواست کرد به گونه موردی هم به این مسایل به صورت یک ضرب العجل رسیدگی شود.

درپایان این نشست،احمدرضا گنجه ای یکی دیگر از فیلم سازان همدانی گفت: برای توسعه گردش گری همدان باید از همه جاذبه ها، انرژی ها و پتانسیل ها استفاده کرد. امروز نمادهای همدان در حال نابودی است و  هنگامی وارد شهر می شویم هیچ نمادی از گذشته را نمی بینیم، انگار به یک شهر غریب وارد شده ایم ، مهرازی( معماری) همدان در حال فراموشی است.   

امیر خجسته، فرنشین  کمیسیون شوراها و امور داخلی در مجلس گفت : من عرض خیر مقدم دارم به شما در خانه ملت و خانه خودتان. عرض سپاس دارم به  شوند حساسیت شما به خاطر موضوعی که مطرح کردید .من همواره  گزارش های فعالیت های شما را دنبال می کنم . امروز جا دارد به عنوان نماینده مردم همدان به شما خدا قوت بگویم که از میراثی دفاع می کنید که وابسته به همه نسل ها و آیندگان است. ما همان طور که از خاک مان دفاع می کنیم و خاک مان را ناموس مان می دانیم امروز نیزمیراث فرهنگی ناموس مردم ماست و باید از آن دفاع کرد، این حساسیت که شما ایجاد کرده اید به یک فرهنگ تبدیل می شود و از زیاده خواهی های یک عده سودجو و منافع طلب که تنها در پی آنند و غیر از منافع خود به هیچ چیز فکر نمی کنند جلوگیری خواهد کرد . ویرانی بناهای تاریخی غیر مشروع است، توجه داشته باشیم این آثار  وابسته به نسل آینده است ،آیندگان نفرین می کنند ما را ،که چرا بی تفاوت بودیم و واکنشی نشان ندادیم. من تاکید می کنم همان طور که از خاک و وطن در مقابل دشمن محافظت کردیم از میراث فرهنگی و طبیعی نیز مانند ناموس دفاع خواهیم کرد .

کسانی که تنفس گاه شهر و کشور را نابود می کنند، نمی فهمند که این ها وابسته به نسل آیندگان است. امیر خجسته گفت: همان طور که می دانید، تنها را نجات این آثار حساسیت است و شما حساسیت به خرج دادید و مردم را حساس کردید و این آگاهی رسانی و بیدار کردن مردم فرهنگ سازی است. در این جا از اهالی رسانه ها برای این آگاهی رسانی سپاس گذاری می کنم .همچنین از هنرمندان ارزنده ای مانند : پرویز پرستویی، احمدرضا درویش، قباد شیوا، مجید برزگر، هانیه توسلی و دیگر دوستانی که در این راه پیش گام شدند و در جایی که دیگران سکوت کرده اند ایشان به فکر آیندگان و حفظ میراث هستند.

نماینده مردم همدان در مجلس گفت : شما حرکت کرده اید و در این راه ممکن است کوچک شوید، کُتک بخورید و شما را ترور شخصیت کنند و فشار بیاورند.  اما نباید ترسید من به عنوان نماینده شما با قدرت همراه و پشتیبان شما خواهم بود و از  همه حرکت های به حق شما دفاع می کنم ، من  هنگامی متوجه شدم ، موضع گیری کردم که بدانید مجلس شورای اسلامی همراه شماست و از میراث کشور دفاع می کنیم . نمایندگان مردم همان طور که در برابر رشوه خواران ، ویژه خواران،مفاسد اقتصادی وزیاده خواهان می ایستند، در برابر تجاوز کنندگان به میراث فرهنگی هم می ایستند و می دانیم که تبعاتی هم خواهد داشت.

خجسته در پایان گفت : ما 300 هزار میلیارد بشکه ذخایرنفتی داریم .این ذخایر یک روز پایان خواهد  یافت. اما بناهای تاریخی ما باید روز به روز پویا شود .در استان همدان 2 هزار جاذبه گردش گری با  پیشینه 7000 ساله داریم .گردش گری را فعال کنیم، در بحث توسعه پایدار نخستین اولویت ما توسعه گردش گری است. ما کار نکرده ایم، ما در برابرمردم مسوولیم ،بیکاری غوغا می کند مواد مخدر دارد همه چیز را نابود می کند. اگر گردش گری فعال شود در برابر اعتیاد و بیکاری هم ایستاده ایم. مطمین باشید این نکات را هم در مجلس تذکر خواهم داد و هم از مسوولان استان خواهم خواست که جلو این رویداد ها را بگیرند. مطمین باشید به کمیسیون ماده 5 اجازه چنین کاری نخواهیم داد من جای شهید مدرس نشسته ام  وسکوت نمی کنم.

*فعال میراث فرهنگی و زیست بوم