تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*

شیرهای سنگی و سنگ گورهای تاریخی گورستان روستای «کَلانی» کازرون در شرایط حفاظتی خوبی به سر نمی برند و هر کدام در گوشه ای افتاده و رها شده است. همچنین برخی از سنگ گورهای ارزشمند این گورستان به وسیلۀ افراد ناشناس شکسته شده و به آن ها آسیب رسیده است.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، روستای تاریخی «کَلانی» در نزدیکی دشت بَرم کازرون جای گرفته است. روستایی سرسبز و زیبا با انبوه بلوط زارها و سرو کهنسالی که بیانگر پیشینۀ تاریخی این روستا است. تنها گورستان روستای کَلانی نیز، دارای دیرینگی تاریخی بوده و شیرهای سنگی گوناگون و بسیار ارزشمندی را در خود جای داده است. شیرهای سنگی و سنگ گورهایی با دیرینگی 100 تا 400 ساله. اما با این همه، هنوز گورستان تاریخی و سرو کهنسال روستای کَلانی به ثبت ملی نرسیده است! از سویی، مردم روستا هیچ گونه آگاهی دربارۀ ارزش گورستان و سنگ گورها و شیرهای سنگی ندارند. زیرا بخشی از گورستان و سنگ های ارزشمند آن از سوی افرادی که هویت شان روشن نیست، آتش زده شده است. همچنین میراث فرهنگی و سرپرستان (مسوولان) روستا، به انگیزۀ دیرینگی و ارزشمندی این گورستان، نباید بگذارند مردم مردگان خود را در کنار گورهای کهن به خاک سپارند. و بایسته (ضروری) است گورستانی را در جایگاه دیگری برای مردگان روستا در نظر گرفته و یا بخشی از گورستان را با رعایت حفظ چشم انداز و سنگ گورهای تاریخی آن ساماندهی کرده تا مردم مردگان خود را در آن جا به خاک سپارند. ساماندهی، شناسایی و مستند نگاری سنگ گورها و سنگ نبشته ها (کتیبه) و نمادهای روی سنگ گورها از جمله کارهایی است که باید هر چه زودتر از سوی سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی انجام شود. پاک سازی محوطۀ گورستان و بِهسازی سنگ گورها و آسیب شناسی برای برون رفت از نابودی سنگ گورها نیز، از دیگر کارهایی است که باید هر چه زودتر در دستور کار میراث فرهنگی جای گیرد. سرو کهنسال و شگفت انگیز و سرفراز روستای کَلانی نیز، نیازمند نگاهی علمی و کارشناسی است. همچنین باید هر چه زودتر پیرامون آن ساماندهی شده و خود درخت نیز، آسیب شناسی شود تا اگر آفتی دارد با شناسایی به هنگام آن در پِی از میان بردن آفت ها برآیند. تعیین حریم درخت سرو روستا اَمری بایسته بوده که برای پاسداری و نگهداری بهتر آن باید در دستور کار جای گیرد.

در همین راستا مدیر میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی کازرون به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « کارهای آغازین (اولیه) ثبت ملی گورستان روستای کَلانی را انجام داده ایم و پروندۀ آن به زودی برای بررسی به استان فرستاده خواهد شد. همچنین سنگ گورها و نمادها و سنگ نبشته های آن همگی مستندنگاری و مکتوب شده است».

محمد رضا معینی در دنبالۀ سخنانش افزود : « گورستان تاریخی کَلانی دارای سنگ گورهایی از دورۀ صفویه، زندیه، قاجاریه و پهلوی است و از ارزش فراوانی برخوردار است. ما برای پاسداری و نگاه بانی از این میراث گران بها با آگاهی رسانی به مردم روستا در پِی حفظ آن بر آمده ایم. زیرا باورمند هستیم که با کمک و همکاری مردم روستا بسیار بهتر می توان در اَمر پاسداری و نگهداری از یادمان های تاریخی کوشید. حتا زمانی گفتمان (بحث) بر سر جا به جایی سنگ گورها و شیرهای سنگی به گنج خانه (موزه) بود که ما با این کار هم رای نبودیم. زیرا هر اثری در جای خود معنا و مفهوم پیدا می کند و هویت آن منطقه به شمار می آید و نباید آن ها را به جای دیگری برد. این یادگارها در همین بَستر پدید آمده و شکل گرفته اند و جا به جایی آن ها هویت این آثار را خدشه دار کرده و آن سنگ گور دیگر معنای مکانی خود را از دست می دهد. از همین روی ما همۀ توان خود را بر روی آگاه سازی مردم روستا گذاشته ایم».

معینی دربارۀ درخت سرو کهنسال روستای کَلانی نیز گفت : « برآنیم تا با همکاری ادارۀ منابع طبیعی و سازمان حفاظت محیط زیست در گام نخست دیرینگی آن را بررسی کرده تا بتوانیم پروندۀ ثبتی آن را آماده کنیم. در همین راستا نیز، کارهایی را هم انجام داده ایم. همچنین خود مردم نیز، ارزش این درخت را به خوبی درک کرده و از آن پاسداری و محافظت می کنند. ارزش این درخت تا به آن جا است که بر روی برخی از سنگ گورهای مردگان درخت سرو تراشیده شده است که همین بیانگر پاکی (قداست) آن نزد مردم روستا بوده است».

مدیر میراث فرهنگی کازرون در پایان افزود : « برخی از قدیمی های روستا دیرینگی درخت سرو را نزدیک 500 سال می دانند. هر چند بهتر است با همکاری کارشناسان از روش های علمی بهره جُسته تا بتوانیم با استواری و درستی دیرینگی آن را تعیین کنیم. به هر روی درخت سرو کَلانی به عنوان یک اثر طبیعی و میراثی دارای ارزش فراوانی است و به زودی پروندۀ ثبتی آن آماده و به استان فرستاده خواهد شد».

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان ، روستای کَلانی در 30 کیلومتری کازرونِ پارس (فارس) جای دارد. این روستا از بخش های کوهمَره شهرستان کازرون و در دهستان دشت بَرم جای گرفته است. با نگرش به هوای گرم کازرون و روستای کَلانی، بهترین زمان سفر در فصل پاییز و زمستان و ماه فروردین است. گردشگرانی که به روستای کَلانی می روند، می توانند از گورستان تاریخی روستای عَبدویی در یک کیلومتری روستای کَلانی نیز بازدید کنند.

نگاره های زیر را که هفتۀ گذشته گرفته شده است، ببینید :

ورودی گورستان تاریخی روستای کلانی کازرون

افراد ناشناس یا بومیان، بخشی از گورستان و سنگ گورها را آتش زده و به آن ها آسیب رسانده اند

وضعیت اندوه بار گورستان تاریخی که هر کدام از سنگ گورهای آن در جایی افتاده است

شیرهای سنگی بر روی گورها یکی از ارزشمندترین یادگارهای ملی است که در نبود نظارت و ساماندهی، بیشتر آن ها در حالی نابودی بوده و شکسته شده است

شیرهای سنگی که رو به نابودی هستند

برخی از سنگ گورهای تاریخی به ویژه شیرهای ارزشمند سنگی از جای خود جابه جا شده اند

سنگ گورهای جدید، همخوانی با گورستان تاریخی ندارد و بهتر است گورستانی دیگر برای مردگان مردم روستا در نظر گرفت تا اصالت گورستان حفظ شود

خدشه دار شدن چشم انداز سرو کهن روستای کلانی

درخت کهنسال سرو کلانی که هنوز ثبت ملی نشده و دیرینگی آن کمابیش 500 ساله است

در نبود نظارت مدیران مربوطه و کار علمی بدین گونه شکاف های ساقه درخت را پر کرده اند!؟

تنه درخت کهنسال روستای کَلانی

شیرها، نماد پهلوانی، فداکاری و دلاوری درگذشتگان است که بر سر گور مردگان می گذاشتند

*پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران – راهنمای گردشگری – خبرنگار آزاد – کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم – دبیر انجمن مهرگان