تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*
دوست داران تاریخ و فرهنگ ایران بامداد آدینه 12 شهریورماه، به انگیزۀ زاد روز پروفسور شاپور شهبازی به همراه شماری از نزدیکان وی، بر سر آرامگاه او گِرد آمده و یادش را گرامی داشتند. این آیین از سوی انجمن مهرگان شیراز و از 8 بامداد در کنار بارگاه حافظ شیرازی و بر سر آرامگاه استاد شهبازی آغاز و تا ساعت 10 به درازا کشیده شد.
به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، شاپور شهبازی باستان شناس، تاریخ نگار، نویسنده و کارشناس در باستان شناسی روزگار ایران هخامنشی و استاد دانشگاه در 13 شهریور 1321 در شیراز زاده شد و در 25 تیرماه 1385 بر اثر بیماری چنگار (سرطان) معده در شهر واشینگتن، دی. سی. در گذشت و پیکر پاک او به زادگاهش جا به جا و در بخش هنرمندان و نام آوران (مشاهیر) مجموعۀ حافظیۀ شیراز به خاک سپرده شد. انجمن مهرگان به انگیزۀ زاد روز این باستان شناس برجسته به همراه شماری از دوست داران تاریخ و فرهنگ ایرانی و استاد شهبازی یاد وی را پاس داشته و به شناسایی (معرفی) او برای نسل جوان پرداخت.
بانو نازیلا شهبازی، خواهر زنده یاد شاپور شهبازی با بیان دلبستگی استاد به یادمان جهانی پارسه (تخت جمشید) و فرهنگ ایرانی و فردوسی بزرگ، بخشی از گفت و گوی وی را که با مجلۀ علمی نمایه پژوهش انجام شده بود، برای باشَندگان (حاضران) خواند. دکتر نازیلا شهبازی گفت : « رِخنه ای (نفوذی) که پارسه در من داشته، همانند رِخنه ای است که فردوسی از دید گسترش اندیشگانی (بسط فکری) در من پدید آورد. همان گونه که فردوسی شالودۀ اندیشۀ من است، پارسه نیز شالودۀ بینش من است. من از پارسه و دریافت دقیقه های آن به رمزهای هنر انسانی و ایرانی پِی می برم و از شنیدن و خواندن سروده های فردوسی به هویت ایرانی و به هویت خودم راه می یابم. این دو از خُردسالی با من همدم بوده، بزرگ شده و من در آن ها حل شده ام. زمانی که بسیار کوچک بودم بر پایۀ معمول همۀ مدرسه های شیراز، سالی یکی دو بار به پارسه می رفتیم. نخستین نقاشی که کشیدم نقش کاخ آپادانا بود که بسیار مورد نگرش جای گرفت و از این پس به وسیلۀ نگاره (عکس) و نقاشی با پارسه بیشتر آشنا شدم... من از پارسه نه تنها گذشتۀ فرهنگ ایرانی، بلکه فرهنگ انسانی را شناختم، بلکه خودم را نیز شناختم. پارسه هر فرد مغروری را از غرور تُهی می کند و هر فرد نابینا در هنر را بینا می کند. از همین روی هیچ گاه جای شگفتی نیست که یک شیرازی، یکی از اهالی پارس (فارس)، یک زادۀ پیرامون پارسه به آن دلبسته باشد و این دلبستگی افزون شود».
سپس محمد جعفر ملک زاده، نویسندۀ کتاب بندهای باستانی درۀ درود زن، کتاب خود را به پُروفسور شهبازی پیشکش کرد و گفت : « چون رُوانشاد شهبازی در میان ما نیست، از همین روی به جانشینی (نیابت) از وی این کتاب را به بازماندگان او و خواهرش بانو نازیلا شهبازی پیشکش می کنم».
دکتر ملک زاده در بخش دیگری از سخنانش افزود : « ما باید همیشه برای از دست دادن بزرگان مان غِبطه بخوریم، غبطه از این که بزرگانی داریم که کوشش های فراوانی را نه برای خود و خانواده، بلکه برای همۀ هازمان (جامعه) ایرانی و حتا فراتر از مرزهای کنونی کشور انجام داده، ولی در سرزمین خود ناشناخته مانده تا زمانی که زندگی را بدرود گویند. پس از آن ما باید افسوس بخوریم که چرا چُنین بزرگی را از دست داده و نشناخته ایم».
این پژوهشگر فرهنگ مردم (فولکلور) و نویسندۀ شیرازی در دنبالۀ سخنانش گفت : « چرا ما نباید چنین کسانی را بشناسیم، چرا آن را به ما معرفی نکرده اند، بی گمان یک جای کار لَنگ می زند. امروزه با بودن خبرگزاری ها، انبوه روزنامه ها، رادیو و تلویزیون و شبکه های اجتماعی باز هم کاستی های فراوانی داریم و بزرگانی چون استاد شهبازی را در ایران به نسل جوان شناسایی نمی کنند. و جوانان ما تازه پس از مرگ چنین کسانی است که با آن ها آشنا شده و آن گاه است که می گوییم ای داد و بیداد. اما دیگر چه سودی دارد. از همین روی شایسته است که خود جوانان با امکانات امروزی به سراغ این گوهرهای ارزشمند بروند. حتا اگر کسانی نخواهند ما آن ها را بشناسیم. زیرا شبکه های اجتماعی و رسانه های جمعی بهترین روش برای شناخت این بزرگان است. به یاد داشته باشیم که زنده یاد شهبازی بسیار بزرگوار و باهوش بوده و در کار خود بی مانند. ما کمتر کسی همچون شهبازی را می توانیم، پیدا کنیم. امیدوارم در میان جوانان امروز بزرگانی همچون شهبازی پرورش یابند».
لیلی محمد پور، راهنمای گردشگری و هَموَند (عضو) انجمن مهرگان نیز در سخنانی کوتاه دربارۀ زنده یاد شهبازی گفت : « کتاب های استاد شهبازی بهترین بُن مایه (مرجع) برای شناخت یادمان های هخامنشی است و راهنمایان گردشگری هنوز هم کتاب های او را گواه می گیرند (استناد کردن). زیرا بهترین سرچشمه در زمینۀ هخامنشیان بوده و است. کارهای استاد بی همتا است و راهنمایان گردشگری چیزهای فراوانی از کتاب های او آموخته اند».
جمال زیانی، نویسندۀ شیرازی در سخنانی کوتاه دربارۀ استاد شهبازی گفت : « همین که جوانان امروز در کنار آرامگاه پروفسور شهبازی گِرد هم آمده اند، کار ارزنده ای است. و این انگیزه ای برای شناخت بیشتر استاد خواهد شد. با سالی یک بار گِرد آمدن در کنار چنین بزرگانی هم یادی از آنان شده و هم بینش و شناخت نسل جوان بالا خواهد رفت. کوشش های علمی شاپور شهبازی بر کسی پوشیده نیست. خدمات فراوان او به فرهنگ ایرانی بسیار گسترده و ژرف (عمیق) بوده است. در واقع چنین گِردهمایی هایی بهترین پاداش است برای این بزرگان. زیرا هم ما و هم نسل جوان با آن ها بیشتر آشنا خواهیم شد. همچنین باید دانست که این سرزمین و یادمان های فرهنگی آن از هزاره های دور برجای مانده و خواهد ماند و جوانان بدانند که این تبلیغات زودگذر بوده و است. کسانی همچون شهبازی در نوشته های خود زوایای تاریک آن ها را برای ما روشن کردند تا ما آن ها را بیشتر پاس بداریم».
محمد یوسف رستمی، دبیر انجمن فرزندان پارسه نیز در سخنانی از کوشش های شاپور شهبازی گفت : « من به انگیزۀ این که در رشتۀ تاریخ و باستان شناسی درس خوانده ام، همان گونه که راهنمایان از کتاب های استاد با نام بهترین سرچشمه (منبع) یاد می کنند، پژوهش های باستان شناسی شهبازی نیز، ارزشمندترین و بهترین بُن مایه ها است. حتا باستان شناسانی همچون «اِستروناخ» که در پاسارگاد بررسی و کاوش کرده اند، ناگزیر بوده که از نوشته ها و جُستارهای او بهره ببرد. همچنین کتاب های تمدن هخامنشی استاد از به نام ترین (معتبر) نوشته های جهان است».
آیین زاد روز پروفسور شهبازی با باشَندگی شماری از دوست داران فرهنگ و تاریخ ایران به همراه خانوادۀ او از سوی انجمن مهرگان پاس داشته شد.
بیتی از شاهنامه که به انگیزه دلبستگی استاد شهبازی به فردوسی بر روی سنگ گور وی نوشته شده است
برخی از دوست داران فرهنگ ایران، آدینه 12 شهریور درکنار آرامگاه پروفسور شاپور شهبازی گرد آمدند
دکتر ملک زاده کتاب بندهای باستانی دره درودزن، اثر خود را به خواهر استاد شهبازی پیشکش کرد
در پایان برخی از دوستداران زنده یاد شهبازی به همراه خانواده وی بر سر آرامگاهش عکس یادگاری گرفتند
*دبیر انجمن مهرگان – پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران – راهنمای گردشگری – خبرنگار آزاد – کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم