تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*

یکی از انگیزه های بُنیادین ماندگاری سرزمین ایران و فرهنگ دیرپای آن، همبستگی و آشتی و داد در میان تیره های ایرانی یا بهتر است بگوییم جمعیت های ایرانی بوده است. این یکپارچگی از دیرباز همواره در فرهنگ ایرانی نمود داشته و حتا در ادب پارسی نیز می توان آن را جست و جو کرد. در این راستا، شاهنامه فردوسی بهترین گواه در ادبیات پارسی است.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، کشور ایران را باید سرزمین آشتی و داد جمعیت ها و آیین و دین های گوناگون دانست. جمعیت هایی که هر کدام سهم به سزایی در ماندگاری این سرزمین اهورایی داشته و در برابر بیگانگان و دشمنان این مرز و بوم فداکاری ها کرده تا ایران همچنان پا برجای بماند. یکی از جمعیت های بالنده و سرافراز ایرانی که مرکز زیست آنان در جنوب کشور و شهر پیروزآباد است و در برابر بیگانگان و در دفاع از مرزهای این سرزمین جانفشانی ها کرده، بی گمان ایل قشقایی بوده که دارای تیره های (طایفه) گوناگونی هستند. همچنین مدیران رَده بالای کشور از مقام رهبری و رییس جمهور گرفته تا نهادها و سازمان های گوناگون همواره بر همبستگی جمعیت های ایرانی پافشاری کرده اند. یکی از افرادی که در میان ایل قشقایی از آوازۀ ویژه ای برخوردار است، «میرزا ماذون» چکامه سُرای (شاعر) نامدار قشقایی است که یکی از خیابان های شهر شیراز نیز به نام او نام گذاری شده است. آرامگاه این چکامه سُرا امروزه در درب شاهزاده منصور و در کوچه پس کوچه های خیابان تیموری شیراز جای گرفته است. اما این بلندآوازگی انگیزه ای برای پاسداری از آرامگاه وی نشده است! داستان به این گونه است که چندی پیش ادارۀ اوقاف به انگیزۀ بازسازی درب شاهزاده منصور، حیاط این جایگاه را ویران و کف آن را فونداسیون کرده است. و این کار انگیزۀ نگرانی و اعتراض ایل قشقایی و دوست داران میراث فرهنگی شده است. از سویی دیگر و با نگرش به جایگاه هنری این چکامه سُرا که در شهر شیراز به خاک سپرده شده است و همچنین سنگ گور وی که بیش از 100 سال دیرینگی دارد و از دید میراثی ارزشمند به شمار می آید، گمان می رفت که آرامگاه این هنرمند به ثبت ملی رسیده باشد، ولی با پیگیری های ما روشن شد که آرامگاه او هنوز به ثبت ملی نرسیده است! و همین راه را برای تصمیم های کارشناسی نشده باز گذاشته است. در همین زمینه یکی از کارشناسان میراث فرهنگی با نگرش به جایگاه هنری و بلندآوازگی این چکامه سُرای نامدار قشقایی از قابلیت ثبت ملی آن آگاهی داده و به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « همان گونه که آرامگاه شاه شجاع، اِبن خَفیف، سیبویه و دیگران در شهر شیراز به عنوان نامداران (مفاخر) این شهر و استان به ثبت ملی رسیده اند، می توان آرامگاه «ماذون» قشقایی را نیز به ثبت ملی رساند. هر چند که آرامگاه برخی از این نام آوران عناصر مِهرازی (معماری) و تاریخی نداشته است. آرامگاه این بزرگان بیشتر در روزگار پهلوی یکم و دوم به عنوان نامداران ملی شناخته شده و از سوی انجمن مفاخر ملی، آرامگاه ویژه ای برای آن ها ساخته شده و سپس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، آن ها را به ثبت ملی رسانده است».

این کارشناس فنی میراث فرهنگی که نخواست نامش آشکار شود در پاسخ به این پرسش که سنگ گور این هنرمند بیش از 100 سال دیرینگی دارد و باید به ثبت ملی می رسیده است، گفت : « در این جا نام بسیار ارزشمندتر بوده و افزون بر آن انگیزه است (مزید برعلت) . زیرا همان گونه که ما تنها یک نام از سیبویه داریم و هیچ سنگ گوری از آن پیدا نشده و حتا به درستی جایگاه خاک سپاری آن را نمی دانیم، ولی به انگیزۀ بلندآوازگی و نامداری وی، آرامگاه او را به ثبت ملی رسانیده ایم، پس می توانیم آرامگاه شاهزاده منصور و «میرزا ماذون» قشقایی را نیز به ثبت ملی برسانیم. همچنین همان گونه که شما به موضوع سنگ گور اشاره و از دیرینگی آن نام بردید، می توان با استواری و سند محکم پیشنهاد ثبت ملی آن را داد و سازمان میراث فرهنگی خویشکاری (وظیفه) دارد در این زمینه همکاری کرده و اقدامات لازم را انجام دهد».

این کارشناس میراث فرهنگی در پایان افزود : « ساختمان این مجموعه از پهلوی یکم بر جای مانده و پیشینۀ (سابقه) تاریخی این هنرمند در کتاب های تاریخی نوشته شده است. همچنین ساختمان آن جزء عناصر مِهرازی و تاریخی به شمار می آید. همۀ این ها انگیزه ای خواهد بود بر ارزشمندی این جایگاه و توانایی ثبت ملی را دارد و نباید بدون کار کارشناسی و با شتاب برای آن تصمیم گرفت. زیرا یاد بزرگان با خاطرات مردم پیوند خورده است و «میرزا ماذون» مایۀ سرافرازی ایل قشقایی در همۀ این روزگاران بوده است».

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان ، محمد ابراهیم فرزند علی رضا نامدار به «ماذون» از پرآوازه ترین چکامه سرایان قشقایی بوده که در سال 1246 مَهی (قمری) زاده شده است. فَرنام (لقب) شعری «ماذون» از سوی ضل السطان قاجار فرمانروای شیراز به وی داده شده است. میرزا ماذون چکامه های عارفانه و عاشقانۀ  فراوانی دارد و او را بزرگ ترین چکامه سرای قشقایی می دانند. ماذون در سال 1313 مَهی در شهر شیراز در گذشته و در بُقعه شاهزاده منصور آرام گرفته است.

با وجود بلواری در شهر شیراز بنام این شاعر قشقایی، ولی آرامگاه وی در حال تخریب است

ساختمانی به جا مانده از روزگار پهلوی یکم که رو به ویرانی است

سنگ گور ماذون قشقایی را در گوشه ای رها کرده اند و امکان آسیب رسانی به آن بسیار است

درون حیاط آرامگاه شاهزاده منصور را به نام بازسازی بهم ریخته و فونداسیون ها بالا می آیند

*پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران – راهنمای گردشگری – خبرنگار آزاد – کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم – دبیر انجمن مهرگان